Caroline Thanh Hương
Đi tìm bà Nhu, gặp ông Đại úy (I)
Trần Giao Thủy
Tuy
nhiên, để biết bà Nhu nghĩ và viết những gì về chính trường Việt Nam
thời Đệ nhất Cộng hòa, e rằng vẫn là điều không dễ tìm thấy trong cuốn La République du Viêt-Nam et les Ngô-Ðình suivi des mémoires posthumes de Madame Ngô-Ðình Nhu vì, theo ông Ngô Đình Quỳnh, phần hồi ức của bà Nhu viết từ 1963 ‟có phần huyền bí”.
2/11/1963, ngày thứ hai của cuộc đảo
chánh, ngày phe đảo chánh giết Tổng thống Ngô Đình Diệm và em ông, ông
Ngô Đình Nhu. Khi đó bà Trần (Thị) Lệ Xuân, và cô Ngô Đình Lệ Thủy – vợ
và con của ông Nhu – đang ở khách sạn Beverly Wilshire ở Los Angeles,
California trong chuyến đi ‟giải độc dư luận các nước Âu Mỹ” từ đầu
tháng 9(1).
VIETNAM
– SEPTEMBER 11: Bà Nhu (C) trả lời báo chí tại phi cảng Tân Sơn Nhất
trước khi sang châu Âu. Nguồn ảnh: Larry Burrows/Time & Life
Pictures/Getty Images. The LIFE Picture Collection
Vào thời điểm đó, người viết chưa có một
khái niệm rõ rệt về chính trường cũng như các nhân vật chính trị miền
Nam Việt Nam dù có nghe nói đến họ. Trong số đó, bà Trần Lệ Xuân (từ đây
sẽ là ‟bà Nhu”) là một nhân vật được đề cập đến khá nhiều, được nhiều
người ưa, nhưng cũng lắm kẻ ghét – kể cả những người chưa khi nào tiếp
xúc với bà.
Bà Nhu qua đời ngày 24 tháng Tư, 2011 tại Rome.
Hồi ký của bà Nhu
Vì nguồn và tài liệu cũng quan điểm của
người trong cuộc vẫn là những phần tử quan trọng giúp cho người đời sau
tìm hiểu lịch sử. Nhưng những ai muốn tìm hiểu quan điểm của những nhân
vật chính trong lịch sử cận đại ở miền Nam Việt Nam, trong khoảng
1955–1963, đều gặp một trở ngại không nhỏ là không có hồi ký của những
nhân vật chính trong cuộc: ba anh em Ngô-Đình (Tổng thống Diệm, ông Nhu
và ông Cẩn đều đã bị giết chết); bà Nhu sống cuộc sống lưu vong ẩn dật
từ 1963, trừ một cuộc phỏng vấn (52 phút) trong chương trình Vietnam: A Television History năm 1982;
Nếu có, ‟Hồi ký của bà Nhu”, sẽ là một
tài liệu nói lên quan điểm của một nhận vật có ảnh hưởng không ít trong
giai đoạn lịch sử đó.
Đã hơn một nửa thế kỷ trôi qua, những gì
người viết biết về bà Nhu đều từ những bài viết, những bản tin, bài báo
hình ảnh và video. Về những bài viết bằng tiếng Việt, có lẽ Trương Phú
Thứ là tác giả duy nhất có tiếp xúc, gặp gỡ bà Nhu sau năm 1963. Phần
còn lại, là những cuốn sách, bản tin, bài báo, phỏng vấn của báo giới và
tác giả Mỹ.
Trong bài Chuyện trò với Bà Ngô Đình Nhu(2)
viết sau lần gặp bà tại Pháp (2002), tác giả có đề cập đến ‟cuốn sách
của bà” (Nhu) viết bằng tiếng Pháp, tự dịch sang tiếng Anh và tiếng Ý,
và sẽ được phát hành – cả bản tiếng Việt (do người khác phụ trách dịch
thuật) – cùng lúc tại nhiều nơi trên thế giới.
Đến 2007, tác giả Trương Phú Thứ viết rõ hơn trong bài ‟Đây là sự thật”(3):
‟Rất nhiều người mong đợi cuốn sách này. Sự thật là bà Nhu có viết một cuốn sách khá dầy. Bà viết bằng tiếng Pháp và tự dịch sang tiếng Anh và Ý. Một vị linh mục cao tuổi người Việt ở Paris được bà Nhu nhờ dịch sang tiếng Việt nhưng vị linh mục này đã qua đời khi vừa bắt tay vào công tác dịch thuật. Do vậy đến nay bản tiếng Việt vẫn chưa hoàn tất. Điều cần nói tới là cuốn sách mà nhiều người đang mong đợi không phải là một cuốn hồi ký.”
Tuy nhiên ở một bài viết khác, Có Hay Không ‟Hồi ký” Của Bà Ngô Đình Nhu?(4), năm 2011, ông Trương Phú Thứ khẳng định,
‟Bà Nhu có viết ‘hồi ký’ không? Câu trả lời chắc chắn và rõ ràng nhất là KHÔNG, hoàn toàn không có cái gọi là “hồi ký Bà Nhu” như nhiều lời đồn đại và cũng là trông chờ của nhiều người.”
Sau khi bà Nhu qua đời, ông Trương Phú Thứ, trong cuộc trao đổi với báo Người Việt(5) năm 2011, cho biết,
“Nếu bà còn sống, chúng tôi dự định sẽ xuất bản sách vào khoảng tháng 9, tháng 10 năm nay. Nhưng giờ bà đã mất, thời gian ra mắt quyển hồi ký có thể phải trễ hơn.”
Nhưng thay vì sẽ xuất bản bằng 4 thứ
tiếng là Anh, Pháp, Ý và Việt, như đã nói trước đó, ông Trương Phú Thứ
cho biết bản tiếng Việt do chính ông và ông Nguyễn Kim Quý chuyển dịch,
và “Hồi ký của bà Nhu sắp tới sẽ chỉ xuất bản bằng tiếng Việt.”
Cho đến nay, đầu năm 2014, cuốn “Hồi ký của bà Nhu” bằng tiếng Việt vẫn chưa phát hành.
Tuy nhiên, vào đầu tháng 11, 2013, nhà xuất bản L’Harmattan đã công bố buổi ra mắt cuốn sách ‟Việt Nam Cộng Hòa và gia đình Ngô Đình viết theo Hồi ký di cảo của bà Ngô Đình Nhu”
tổ chức vào lúc 4 giờ chiều ngày 2 tháng 11, 2013 tại tại Giáo sứ Việt
Nam (số 38 đường des épinettes, Quận 17, Paris). Cuốn sách viết bằng
tiếng Pháp do hai con của bà Nhu, ông Ngô Đình Quỳnh và bà Ngô Đình Lệ
Quyên (†2012), cùng Jacqueline Willemetz hiệu đính.(6)
Trong buổi ra mắt sách, trả lời phóng viên Tường An đài RFA, ông Ngô Đình Quỳnh nói,
‟Cuốn sách được xuất bản hôm nay có một phần hồi ức của Mẹ tôi được ghi chép từ năm 1963. Đồng thời chúng tôi có ý muốn soi sáng một phần của lịch sử hãy còn mù mờ. Một số sai lầm về hình ảnh hai anh em họ Ngô mà cả bên Tây Phương lẫn đảng Cộng sản Việt Nam đã lưu truyền. Từ quyển sách này chúng tôi muốn đem lại cái nhìn đúng đắn hơn, đồng thời có phần đóng góp của Mẹ tôi với nhãn quan có phần huyền bí của Bà. Thế thôi!”(7)
Nguồn: L’Harmattan
Như thế, đến nay, quan điểm của hậu duệ
dòng họ Ngô-Đình đã được công bố qua cuốn sách nêu trên. Tuy nhiên, để
biết bà Nhu nghĩ và viết những gì về chính trường Việt Nam thời Đệ nhất
Cộng hòa, e rằng vẫn là điều không dễ tìm thấy trong cuốn La République du Viêt-Nam et les Ngô-Ðình suivi des mémoires posthumes de Madame Ngô-Ðình Nhu vì, theo ông Ngô Đình Quỳnh, phần hồi ức của bà Nhu viết từ 1963 ‟có phần huyền bí”.
Trong buổi ra mắt sách và tưởng niệm cố
Tổng thống Ngô Đình Diệm và ông Ngô Đình Nhu ở Paris, người ta không
thấy có mặt ông Ngô Đình Trác. Dường như ông Trác, từ lâu rồi, đã quyết
định không tham gia vào các vấn đề và/hay với người có liên quan đến quá
khứ của Việt Nam. Như thấy trên bìa cuốn La République du Viêt-Nam et les Ngô-Ðình Suivi des mémoires posthumes de Madame Ngô-Ðình Nhu chỉ có tên ông Quỳnh, bà Lệ Quyên và bà Willemetz, một người bạn của gia đình.
Chính trị tự nó đã không dễ hiểu vì
những tròng tréo phức tạp nhưng vẫn có thể truy tìm và hiểu được. Hồi ức
‟có phần huyền bí” ắt không nằm trong khả năng đọc và hiểu của nhiều
người. Và như thế, đa số người đọc La République du Viêt-Nam et les Ngô-Ðình suivi des mémoires posthumes de Madame Ngô-Ðình Nhu, có lẽ chỉ có thể biết được quan điểm của ông Quỳnh và bà Lệ-Quyên về cha và bác của họ trong thời đệ nhất Cộng hòa.
1963
Trở về quá khứ; tháng 8, 1963 bà Nhu, một Phật tử trở thành Ki-tô hữu khi lập gia đình, viết cho tờ New York Times:
“I would clap hands at seeing another monk barbeque show, for one cannot be responsible for the madness of others.”(8)‟Tôi sẽ vỗ tay coi một màn nướng sư khác, vì không ai phải chịu trách nhiệm về sự điên rồ của những người khác.”
‟What have the Buddhist leaders done cooperatively? The only thing they have done… They have barbecued one of their monks whom they have intoxicated, whom they have abused the confidence. Even that barbecuing what done not with self–sufficient means because they used imported gasoline.”‟Giới lãnh đạo Phật giáo đã làm gì để hợp tác? Điều duy nhất họ đã làm… Họ đã nướng môt ông sư của họ, người mà họ đã đầu độc, người mà họ đã làm mất sự tự tin. Ngay đến cuộc nướng sư đó cũng không thực hiện với phương tiện tự túc vì họ đã sử dụng xăng dầu nhập cảng.”
Trong cuộc nói chuyện ngày 11/10/1963
tại Fordham University, một đại học tư với truyền thống Dòng Tên ở New
York, bà Nhu cho biết không gì hữu hiệu hơn những ngôn từ nhạo báng bà
đã dùng như ‟nướng sư”, ‟vỗ tay” để chận đứng những sự kích động phạm
pháp [xúi người tự thiêu] và bà đã thành công trong trách nhiệm, cứu
được mạng người bằng những lời nhạo báng đó.(9)
Bà Nhu và Lệ Thủ tại Fordham University. Nguồn: A Television History, ABCNews
Ngày 1 tháng 11, khi cuộc đảo chánh đang
diễn ra ở Sài Gòn, đoạn video của đài truyền hình ABC(10) ghi lại phần
bà Nhu trả lời báo giới ở khách sạn Beverly Wilshire như sau:
‟You know… it is not the first time (laugh) it is not the first time. So I prefer to wait and see.”
‟You believe the events described are true?”
‟Oh, I believe that all the devils of the hell are against us. But I believe that we shall triump, we wil triumph finally.”
‟Will you seek political asylum in this country if the coup is successful?”
‟Never.”
‟Why?”
‟No, because I can not stay in the country of people who have stabbed me, my government in time of war.”
‟Madame Nhu do you have…”
Ms. Le Thuy spoke inaudibly, reporter was interrupted by Madame Nhu,
‟No, I do not think that it will succeed. You can be sure that I am sure that it will never succeed.”
‟You hear from my husband? I know, I know only that he expected this coup.”
‟OK, we will have to break it up now.”
– Các ông biết mà… đây không phải là lần đầu. Vì thế tôi sẽ đợi xem sao.
– Bà tin rằng vụ việc đang xảy ra là thật chứ?
– Ồ, tôi tin rằng tất cả đám quỷ sứ ở địa ngục chống lại chúng tôi; nhưng tôi tin rằng chúng tôi sẽ toàn thắng, cuối cùng chúng tôi sẽ thắng.
– Bà sẽ xin tị nạn chính trị tại đây không nếu cuộc đảo chánh thành công?
– Không bao giờ.
– Tại sao?
– Không là vì tôi không thể ở lại một đất nước đã đâm sau lưng tôi, và chính phủ của tôi. – Bà Nhu, bà có…
Lệ Thủy nói với bà Nhu (nghe không rõ) và bà ngắt lời ký giả,
– Không, tôi không tin là cuộc đảo chánh sẽ thành công. Các ông có thể chắc rằng tôi tin chắc là nó sẽ không thành công. Ông nghe tin của chồng tôi? Tôi biết, tôi chỉ biết rằng ông ấy chờ đợi cuộc đảo chánh này…
Ngày 3 tháng 11, 1963, cũng tại khách
sạn Beverly Wilshire, bà Nhu họp báo và đọc một tuyên bố viết sẵn. Bà
nói với báo chí rằng người Mỹ phải chịu trách nhiệm về cuộc đảo chính, ‟Những ai có Mỹ là đồng minh không cần có kẻ thù”; bà phủ nhận tin chồng bà và Tổng thống Ngô Đình Diệm đã tự sát vì đó không phải là lựa chọn của Ki-tô hữu.(11)
Ngày 17/11/1963 bà Nhu và Ngô Đình Lệ
Thủy rời Los Angeles đi Rome để gặp lại Ngô Đình Trác, Ngô Đình Quỳnh,
và Ngô Đình Lệ Quyên, bắt đầu cuộc sống lưu vong.(12)
Từ ngày đó đến khi qua đời bà Nhu chỉ
hai lần lên tiếng với báo giới và công chúng Hoa Kỳ. Lần thứ nhất là
cuộc phỏng vấn (52 phút) trong chương trình Vietnam: A Television History năm 1982.
Lần thứ hai, vào năm 1986 sau khi ông bà
Trần Văn Chương bị con trai, Trần Văn Khiêm – em bà Nhu, giết chết ở
ngoại ô Washington, D.C. Trong vụ giết người này, bà Nhu đồng ý với ông
Khiêm, tin rằng có một thế lực (do con rể và bà [Ngô Đình] Lệ Chi Oggeri
chủ mưu) muốn bịt miệng ông Khiêm. Bà Nhu tin rằng cha mẹ của bà chết
vì cái chết tự nhiên, ‟Đây là chuyện gia đình” là tuyên bố sau cùng của bà Nhu với báo chí.(13)
Trong cuộc phỏng vấn(14) năm 1982 bà Nhu
lập luận rằng chính quyền Diệm là chính phủ hợp pháp duy nhất ở Nam
Việt Nam, do đó, Hoa Kỳ phải trả giá mà họ đã phản bội, đã ‟chặt đầu”,
chính phủ Ngô Đình Diệm. Bà Nhu bàn về cuộc khủng hoảng Phật giáo năm
1963 do cộng sản giật dây và kết quả của Hiệp định Paris. Bà nói về Tổng
thống Diệm và ông Ngô Đình Nhu cũng như hỗn danh ‟Dragon Lady” và vai
trò của bà trong chính phủ Ngô Đình Diệm.
‟Vai trò của tôi, thật quá khó để xác định. Có thể nói, tôi như một con mèo con bị Chúa nắm cổ ném vào một đấu trường với những con sư tử; nhưng tôi tin rằng vì tôi đã được sinh ra dưới sao Sư tử [Leo, 22 tháng 8 –TGT], và tôi tin rằng tôi có thể sống chung với chúng….”
Về việc bà đã vui sướng khi các tu sĩ tự thiêu, bà Nhu nói,
‟Với những người điên vì sự vinh quang, vinh quang sai lạc, họ chấp nhận bị đánh thuốc mê và để bị đốt cháy đến chết vì những quyền mà chưa bao giờ bị bất cứ ai xâm phạm và [tôi] phải làm gì để ngăn chặn họ chấp nhận bị sát hại vì các cuộc biểu tình. Việc duy nhất tôi có thể làm lúc đó là nhạo báng họ… vì luôn luôn có những người điên vì sự vinh quang sai lạc… Tôi phải làm ngược lại.”
Về cái chết của Tổng thống Diệm và ông Ngô Đình Nhu:
‟Tôi không muốn lên án ai cả… Trách nhiệm thuộc về chính phủ Kennedy… Cuộc ‟chặt đầu” Việt Nam không thể xảy ra nếu không có phép của Tổng thống [Mỹ]. Dường như, trách nhiệm hoàn toàn thuộc về Tổng thống Kennedy, nhưng thực tế – Tôi không biết. Sự thật – Tôi không biết. Tôi muốn biết.”
Cuối cùng, bà Nhu kể lại nỗ lực của ông Ngô Đình Nhu trong việc tiếp xúc với Bắc Việt,
‟Vì cộng sản không làm gì được; thay vì leo thang chiến tranh họ đã gởi người đến nói chuyện với chồng tôi; rồi họ lật lọng nói là chồng tôi đi nói chuyện với họ. Đó là nói láo. Không đúng chút nào. Họ là người đi bước đầu.”(14a)
Và sự kiêu ngạo của Hoa Kỳ trong việc can thiệp vào nội bộ Việt Nam đã đưa đến kết quả ngày 1/11/1963.
Trong khoảng từ 1963 đến nay cũng có nhiều bài và hai cuốn sách tiếng Việt viết về bà Nhu; một là cuốn tiểu thuyết ‟Đệ nhất phu nhân” của Hoàng Trọng Miên đăng báo (1965, 1988) dưới hình thức truyện dài; hai là Trần Lệ Xuân. Giấc mộng chính trường của Phan Thứ Lang, NXB Công An Nhân Dân (1998, 2005). Đến đây chấm dứt phần nói về hai cuốn sách tiếng Việt viết về bà Nhu.
Lời khen tiếng chê
Như đã biết, bà Nhu là một nhân vật gây
nhiều tranh cãi, được nhiều người ưa, nhưng cũng lắm kẻ ghét – kể cả
những người chưa khi nào tiếp xúc với bà. Sau đây là vài nhận định
khen/chê.
‟According to the New York Times of August 22, she has taken the lead in legislating morality by outlawing adultery, polygamy and concubinage, but she has not been very kind to her own parents. According to the Times, she has described her mother as ‟a fanatic” and her father as a coward.”(15)
‟Theo tờ Nữu Ước
Thời báo hôm 22 tháng Tám, bà Nhu đã mở đường làm luật về đạo đức, đặt
ra ngoài vòng luật pháp việc ngoại tình, tục đa thê, nhưng bà ấy cũng
không tử tế gì lắm đối với chính cha mẹ mình. Theo tờ Thời báo thì bà
Nhu mô tả mẹ mình là ‟một kẻ cuồng tín” và gọi cha của bà là ‟một kẻ hèn
nhát”.
[Linh mục John B. Sherrin, C.S.P., Christian Strong Woman? Catholic Northwest Progress, September 6, 1963, trang 4]
“That goddamn bitch. She’s responsible for the death of that kind man. You know, it’s so totally unnecessary to have that kind man die because that bitch stuck her nose in and boiled up the whole situation down there.”(15)
‟Con khốn chết tiệt
đó. Nó phải chịu trách nhiệm cho cái chết của con người hiền lành đó.
Anh biết đấy, hoàn toàn không cần thiết để người hiền lành đó phải chết
vì cái con chết tiệt ấy lúc nào cũng dí mũi vào làm toàn bộ tình hình ở
đó sôi bỏng.”
Sau cuộc đảo chánh
khiến Tổng thống Diệm chết, Paul B. Fay Jr., bạn thân của John F.
Kennedy thuật lại tâm trạng của TT Mỹ lúc đó. [Paul B. Fay, Jr., Oral History Interview – JFK #3, 11/11/1970, trang 199–200]
‟She was “the beautiful but diabolic sex dictatress.” (Bà ấy đẹp tuyệt vời nhưng là người độc tài, đầy duc tính ma quỷ.)
David Halberstam.
‟The most dangerous enemy a man can have.” (Kẻ thù nguy hiểm nhất mà đàn ông có thể có.)
Malcolm Browne.
“Có thế nói là hơn bất cứ ai, bà Nhu phải góp phần chịu trách nhiệm to lớn về sự sụp đổ của Đệ Nhất Cộng Hòa, và thể chế ‘gia đình trị’ mà Hoa Kỳ với tư cách là một quốc gia dân chủ, luôn luôn tỏ ra chống đối.”
[Nguyễn Đình Tuyến, “Những Biến Cố Lớn Trong 30 Năm Chiến Tranh tại Việt Nam (1945–1975)”, Đại Học Đông Nam, Houston, 1995]
“Tuy tôi là bà con với bà, nhưng không bao giờ tôi nói ra, bà con với bà đối với tôi là một cái nhục…”
[Hanh H. Nguyen, Brushing the World Famous: The Story of my life,
iUniverse, Inc. (2005)] Tác giả là cựu Tổng Giám Đốc Ngân Hàng Quốc Gia
Việt Nam và Cố Vấn Kinh Tế Tài Chánh cho Tổng Thống Ngô Đình Diệm
(Nguồn: Lê Xuân Nhuận, Ông bà Ngô Đình Nhu dưới mắt người đời)
‟Vì chính tôi cũng chẳng thể nào quên được câu nói phạm thượng và xấc xược của bà khi Hoà thượng Quảng Đức tự thiêu. Nhưng đã trót quý mến ai rồi thì khó mà nghĩ khác được… Bà thì vừa xinh, vừa trẻ đẹp, giữ gìn gia phong nề nếp… Đấy là cử chỉ của những gia đình có lễ giáo nghiêm ngặt. Tôi không nói thêm cho bà cũng không nói bớt cho. Nghe sao thì nói lại… Cung cách ấy, cử chỉ như thế, giáo dục nghiêm ngặt, lễ giáo như thế… Làm sao tôi có thể nghĩ xấu cho người phụ nữ này được?”
[Nguyễn Văn Lục, Nhớ về ông bà Ngô Đình Nhu, DCVOnline, 11&12/10/2007]
‟Ấy ai như con chuồn chuồn, Khi vui thì đậu, khi buồn thì bay? Đẹp người mà nết lại hay. Nhìn ai, ta nhớ những ngày vàng son. Thương ai biển cạn, non mòn, Có về đâu nữa Sài Gòn ngàn năm!”
[Hoàng Hải Thủy, Có về đâu nữa Sài Gòn ngàn năm, Jan 15, 2009]
‟Bà là một phụ nữ khôn ngoan, một mẫu người tính tình cương trực, lịch lãm, dám nói dám làm, rất nhạy bén với thời cuộc… Tôi rất ngưỡng mộ bà Nhu dùng hai chữ “Nướng Sư” trong trường hợp Thượng Toạ Thích Quảng Đức… Bà Ngô Đình Nhu quả là một phụ nữ đoan trang, tiết hạnh, giàu cương nghị.”
[Nguyễn Kim Lộc, Bà Trần Lệ Xuân – Một thời sóng gió vẻ vang và nửa đời thầm lặng trong vinh diệu, viết sau khi bà Nhu qua đời]
Đi tìm bà Nhu
Đến 2005, một người Mỹ đã tìm gặp, phỏng
vấn và chuyện trò với bà Nhu. Đây cũng là lần đầu tiên từ 1986 bà Nhu
tiếp xúc với người phương Tây. Kết quả của là cuốn Finding the Dragon Lady: The Mystery of Vietnam’s Madame Nhu của Monique Brinson Demery do nhà xuất bản PublicAffairs phát hành ngày 24 tháng 9, năm 2013.
Monique Brinson Demery, tác giả cuốn ‟Đi tìm bà Nhu”,
đến Việt Nam lần đầu tiên trong chương trình du học của Hobart và
William Smith College; bà cũng đã theo học tại chương trình Việt ngữ cao
cấp mùa hè tại Hà Nội; năm 2003 bà tốt nghiệp Thạc sĩ Khoa Nghiên cứu
Đông Á tại Havard University. Với mục đích tìm hiểu về một nhân vật mà
các tài liệu nghiên cứu sử học hiện có về cuộc đảo chánh đã hoàn toàn bỏ
quên, Demery đã quyết định đi tìm bà Nhu, người đã ảnh hưởng trực tiếp
lịch sử Việt Nam ở một khúc rẽ ngoặt, dù bà đã không có liên lạc với thế
giới bên ngoài từ gần hai mươi năm sau vụ án Trần Văn Khiêm ở
Washington, D.C.
24 rue de Sufferen, nhìn hướng chính Bắc là tháp Eiffel cách 400m. Nguồn: Google.
Bắt đầu là cuộc tìm kiếm bà Nhu tại
Paris năm 2005 ở phố de Sufferen rồi kế đó là những cuộc trao đổi bằng
điện thoại – gần như hầu hết do bà Nhu chủ động, và email. Suốt gần năm
năm liên lạc, phỏng vấn, nghe chuyện của bà Nhu, tác giả Demery chưa một
lần gặp mặt Đệ nhất phu nhân thời đệ nhất Cộng hòa dù đã có lần đã đưa
cả con nhỏ sang Paris, vì bà Nhu không đến như đã hẹn.
Finding the Dragon Lady. Nguồn: PublicAffairs
Cuốn Finding the Dragon Lady: The Mystery of Vietnam’s Madame Nhu
khoảng 280 trang, gồm 16 Chương, với phần chú giải và mục lục. Bìa sách
trình bày bằng hoa văn châu Á trên nền giấy như bị ố nước. Chủ đề là
tấm ảnh bà Nhu trong chiếc áo dài cổ thuyền, bó sát người, tay áo 3/4
(trois–quarts), trên cổ là sợi dây chuyền thánh giá, tay cầm súng lục,
nheo mắt trong thế ngắm bia. Đây là tấm ảnh bà Nhu chụp trong dịp thanh
tra đoàn Thanh nữ Cộng hòa mà bà là thủ lãnh.
Với lối một viết đơn giản, thu hút,
Demery đã, một mạch, dẫn người đọc đi tìm, gặp, biết bà Nhu từ những
trang đầu lúc làm thám tử ở Paris đến những trang cuối của cuốn sách nói
về một cuốn nhật ký – không phải là cuốn hồi ký mà bà Nhu đã gởi sau gần năm năm chờ đợi và vừa được nhà xuất bản L’Harmattan phát hành vào đầu tháng 11, 2013.
Mười sáu chương sách: 1. Paris,
2005, 2. Những nắm mồ bị bỏ quên, 3. Một gia đình quyền quý, 4. Chân
dung một cô chiêu. 5. Cuộc gọi viễn liên, 6. Ôm con chạy loạn, 7. Ẩn dật
ở cao nguyên, 8. Người đàn ông kỳ diệu của Việt Nam, 9. Đệ nhất phu
nhân trong Dinh Độc Lập, 10. Những tấm da hổ, 11. Trai trẻ và Lão làng
12. Những nhà sư tự thiêu, 13. Quá đẹp để làm ngơ, 14. Cửa đóng, 15. Đảo
chánh, và 16. Đời lưu vong.
Giữa cuốn sách là 11 tấm hình trắng đen
in trên giấy trắng, dầy hơn những trang sách giấy vàng nhạt; bắt đầu là
tấm ảnh cô Trần Lệ Xuân trong khăn áo ngày vu quy, khoảng 1943, sau cùng
là tấm ảnh những thiếu niên Việt Nam chân đất, hay mang dép đang dẫm
lên đầu đã gẫy của bức tượng bà Trưng ở Sài Gòn, năm 1963. Xen giữa là
những tấm ảnh của những người trong gia đình và những hình ảnh bà nhu
gặp báo giới và người Mỹ cũng như tấm hình ký giả Malcolm Browne ngồi
trước ảnh Thượng tọa Thích Quảng Đức tự thiêu.
Chương 1 nói về cuộc tìm kiếm bà Nhu ở
Pháp và Chương 2, Demery thuật lại một bi kịch của gia đình bà Nhu: vụ
ông Trần Văn Khiêm, sáu mươi tuổi, em bà, giết cha mẹ – ông cựu Đại sứ
VNCH, Trần Văn Chương, 88 tuổi, và bà cựu Quan sát viên thường trực của
VNCH tại Liên Hiệp Quốc, (Thân) Trần Thị Nam Trân, 76 tuổi – vào mùa hè
năm 1986 tại Washington, D.C. Đây là lần cuối cùng bà Nhu lên tiếng với
báo chí Mỹ. Chương 6, tác giả thuật lại những cuộc điện thoại viễn liên
với bà Nhu.
Mười ba chương còn lại, tác giả thuật
lại đời bà Nhu, một phần theo lời kể, bắt đầu với gốc gác gia đình, đời
sống tiểu thư ở Hà Nội, cuộc sống khi mới lập gia đình trong thời loạn,
đến khi trở thành một nhân vật chính trị nhiều ảnh hưởng, nhiều tranh
cãi, trong suốt thời đệ nhất Cộng hòa; sau cùng là cuộc đảo chánh năm
1963 đưa bà Nhu vào đời sống lưu vong, ẩn dật.
Cuốn Finding the Dragon Lady: The Mystery of Vietnam’s Madame Nhu
thành hình không chỉ đơn thuần dựa trên lời kể qua điện thoại hay email
hoặc hồi ký của bà Nhu gởi; tác giả đã tham khảo và sử dụng rất nhiều
thông tin rút ra từ báo chí, tài liệu của bộ Ngoại giao, CIA và các cơ
quan khác thuộc chính phủ Mỹ, thư khố Mỹ, của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia
của Pháp, từ các nhân chứng sống đã làm việc với dòng họ Ngô-Đình, cũng
như các công trình nghiên cứu của các tác giả khác có từ thập niên 60
đến sách mới xuất bản năm 2013.
Sau gần hai năm liên lạc, và bao lời hứa
hẹn về cuốn hồi ký vài trăm trang, bà Nhu đã viết từ 1963, Demery phải
qua một thử thách khác trước khi thấy được một đoạn 83 từ, tóm lược cuốn
hồi ký của bà Nhu. Để có được đoạn tóm lược cuốn hồi ký, tác giả Demery
đã đi tìm và gởi cho bà Nhu tấm hình chụp phòng ngủ của Đệ nhất phu
nhân trong Dinh Độc Lập chụp với vợ Phó Tổng thống Johnson và Jean Ann
Smith em gái của Tổng thống Kennedy. Bà Nhu đặc biệt muốn có tấm ảnh đó
vì những tấm da hổ dưới sàn trong phòng là một phần hình ảnh của ông Ngô
Đình Nhu, một người săn bắn giỏi, để lại.
Nếu tác giả Finding the Dragon Lady
phải đợi gần hai năm, thì người đọc cũng chỉ biết đoạn tóm lược cuốn
hồi ký của bà Nhu sau khi đọc hết 11 chương sách. Có lẽ không khác với
Demery, độc giả của Demery cũng chưng hửng vì đoạn tóm lược cuốn hồi ký
gồm những cụm từ như ‟Hội Thánh phải được bảo vệ”, ‟Việt Nam bị đóng đinh như đấng Ki-tô của các quốc gia”, ‟bí ẩn của Fatima”, và ‟Sự khải huyền”. Dường như đó không phải là tóm lược hồi ký của một nhân vật chính trị một thời đầy quyền lực.
Khi Demery hỏi cuốn hồi ký đời bà đâu thì được bà Nhu trả lời, ‟Sắp có. Tôi chỉ muốn biết rằng tôi có thể tin vào cô.” Đó là kết quả của một quan hệ gần hai năm.
‟Viên sỏi trắng”
Viên sỏi trắng. Nguồn: ofildesoi.ca
Mãi đến mùa hè năm 2010, sau gần năm năm
liên lạc, hy vọng và chờ đợi, tác giả Demery nhận được hai tập hồi ký
của bà Nhu qua email.
Lại một lần nữa, Demery bối rối. Tựa tập hồi ký của bà Nhu là ‟Viên sỏi trắng”
(Le Caillou Blanc). Nếu dựa vào từ nguyên học tiếng Pháp, có lẽ bà Nhu
cho rằng cuốn hồi ký là ghi lại những ngày tháng, những sự kiện, những
tư duy trong sáng, hạnh phúc, may mắn. Một nghĩa khác của ‟viên sỏi
trắng” là người vô tội, đã được minh oan, trắng án như phán quyết của
phiên tòa thời cổ đại khi đưa cho phạm nhân một viên sỏi trắng.
Nhưng nếu dựa vào đoạn tóm lược hồi ký
dẫn trên, người đọc có lẽ sẽ hiểu chính xác hơn ‟Viên sỏi trắng” của bà
Nhu theo nghĩa của Khải huyền 2.17(16)
‟Ai có tai, hãy nghe lời Đức Thánh Linh phán cùng các Hội thánh: Kẻ nào thắng, ta sẽ ban cho ma-na đang giấu kín; và ta sẽ cho nó hòn sỏi trắng, trên đó có viết một tên mới, ngoài kẻ nhận lấy không ai biết đến.”
Đó là viên sỏi trắng trên có khắc tên mới của người được Giê-su ban cho, như giấy phép đi nhận di sản của họ ở thiên đường.
Cùng 16 chương sách, tác giả có 182 chú
thích (trang 231–244); hai chương không có chú giải là Chương 1. Paris,
2005, và Chương 5. Cuộc gọi viễn liên. Trong 182 chú giải đó Demery có
10 chú thích cho biết 10 đoạn trong sách lấy từ cuốn ‟Le Caillou Blanc”;
Chương 3. Một gia đình quyền quý [5], Chương 7. Tản cư về núi [2],
Chương 8. Người đàn ông kỳ diệu của Việt Nam [2], và Chương 12. Những
nhà sư tự thiêu [1]
Đọc vài trăm trang hồi ký với những tiểu
tựa in đậm, trong ngoặc, liên hệ đến thánh kinh Demery cho rằng bà Nhu
đã viết lại đời mình như một bản liệt kê vĩ đại, theo thứ tự thời gian.
Tuy nhiên, đây là một bản liệt kê viết bằng mật mã.
Với đa số, có lẽ đây là một trở ngại rất
lớn để hiểu câu chuyện đời của bà Nhu vì giải mã những suy nghĩ về tâm
linh, triết lý, thánh linh huyền bí không phải là một khả năng phổ quát
của người đọc sách.
Sàng lọc ‟Viên sỏi trắng” để viết được 10 đoạn trong Finding the Dragon Lady đã có thể xem là một kỳ tích rồi.
Cuốn Finding the Dragon Lady có nhiều thông tin, một số có thể xem như thuộc về lịch sử, một số khác chỉ liên hệ đến đời thường.
Chương 2 và Chương 3 – Về thời
thơ ấu của bà Nhu cho người đọc biết bà Nam Trân sinh con gái đầu lòng,
Lệ Chi, khi 12 tuổi, 10 năm sau ngày cưới; bà Nhu sinh sau bà Trần Lệ
Chi gần hai năm, và hai năm sau ông Trần Văn Khiêm chào đời. Như thế,
trên mặt giấy tờ, bà Thân Thị Nam Trân lấy chồng năm 2 tuổi, và lúc ấy
ông Trần Văn Chương 14 tuổi.
Chương 4 – Thời thiếu
nữ của bà Nhu. Về mặt học vấn, chị em bà Lệ Xuân đã được dạy ở nhà khi
nhỏ; khi 5 tuổi Lệ Xuân và Lệ Chi, được gởi vào Saigon học nội trú. Về
lại Hà Nội, cô Lệ Xuân học nói, viết và suy nghĩ ở trường trung học
Albert Sarraut, thấm nhuần văn hóa như một thiếu nữ Pháp da vàng. Không
như nhiều tác giả Việt Nam đã cho cô Lệ Xuân đỗ Tú tài II chương trình
Pháp, Demery không đề cập đến học trình của bà Nhu ở Lyceé Albert
Sarraut như Karnow, ‟Lệ Xuân đã bỏ học trường Albert Sarraut, trường
trung học Pháp danh giá ở Hà Nội, ở đấy Lệ Xuân chỉ là một học sinh loại
xoàng…” thông thạo tiếng Pháp nhưng không biết viết tiếng Việt.(17)
Cũng ở Chương 4, tác giả cũng nhắc lại
những tình tiết ly kỳ trong cuộc sống lứa đôi của ông bà luật sư Trần
Văn Chương qua tài liệu của sở mật thám Pháp. Những chi tiết đó rất
không thuận với ‟thanh danh” trên bản cáo phó của cựu Đại sứ Trần Văn
Chương mấy chục năm về sau. Về bà Nam Trân, theo tài liệu của Pháp, mật
thám ghi sổ số tình nhân của bà mệnh phụ; người tình nổi tiếng nhất là
một viên chức ngoại giao Nhật tên Yokoyama Masayuki, ngoài ra, theo lời
đồn, còn phải kể đến một thanh niên trẻ tên Ngô Đình Nhu.
Quan hệ giữa gia đình luật sư Trần Văn
Chương, hay đúng hơn là giữa bà Nam Trân với Yokoyama Masayuki được cho
là lý do khiến Trần Văn Chương có tên trong danh sách 11 thành viên được
đề cử vào nội các do Trần Trọng Kim trình lên Bảo Đại (17 tháng 4,
1945) và được Yokoyama cùng có mặt khen ngợi.(18)
Tháng Năm, 1943, lấy ông Nhu, lớn hơn
mình 14 tuổi, làm chồng là một cuộc hôn nhân thực dụng chứ không phải là
kết quả của một mối tình lãng mạn, bà Nhu cho ký giả Charles Mohr của
Tạp chí Time biết. Tình yêu lãng mạn chỉ có ở trong sách chứ không có
thật, bà Nhu tin như vậy. Khi lập gia đình bà Nhu được làm lễ rửa tội ở
Nhà Thờ Lớn tại Hà Nội và có tên thánh là Lucy theo Saint Lucia, vị
thánh của người khiếm thị. Nhiều tác giả Việt Nam thường ghi tên thánh
của bà Nhu là ‟Maria”.
Chương 6 – Sau hôn lễ năm 1943 ở
Hà Nội bà Nhu theo chồng về Huế ở trong căn nhà thuê lại của em gái ông
Nhu, bà Cả Lễ (Ngô Đình Thị Hoàng). Cuối năm 1946, bà Nhu đã trở thành
một bà mẹ trẻ ở tuổi 22 dù chồng bà thường xuyên không có mặt ở nhà. Với
con nhỏ, mẹ chồng, em chồng và một cô cháu gái, cô con dâu mới phải
ngậm miệng trước sự xắp xếp cuộc sống mới ở Huế như thế; hơn 60 năm sau,
kể chuyện dĩ vãng, bà Nhu cho mình đã quá ngờ nghệch gần như ngu ngốc
khi chấp nhận ở lại giữ căn nhà của bà Cả Lễ thay vì theo linh mục dòng
Tên cuối phố đi tìm chỗ trốn Việt Minh những người vào tháng 8, 1945 đã
bắt giam cha con người anh cả của chồng bà, Ngô Đình Khôi, và sau đó xử
bắn vì là thành phần tư sản phản động.
Sự mô tả những bộ đội Việt Minh dân miền
Trung năm 1946 phản ảnh rõ rệt thái độ của một người trưởng giả miền
Bắc; với bà Nhu những bộ đội đó không khác người ở lỗ, hôi hám, giọng
nói như tiếng gầm gừ của loài man rợ. Quito, con béc-giê đã một lần cứu
chủ khỏi tay quân Tưởng Giới Thạch năm trước bị nhốt ở một phòng khác
không làm gì được khi Việt Minh vào nhà bà Nhu phá vỡ cái đại dương cầm
trước khi bắt cả nhà phải theo họ rời thành phố.
Đoàn người gồng gánh đi qua những con
đường bùn đất lầy lội, đến cuối cánh đồng, cách một đoạn đường, trước
mặt là một cái cầu, bỗng đâu một tiếng nổ xé trời cùng tiếng hô ‟nằm
xuống”. Lính cũng như dân đều bò xuống ven đường tránh sỏi đá bay mù.
Lần đầu tiên đối diện với chiến tranh, cuộc chiến đã kéo dài vài năm từ
ngày bà là cô dâu đến khi làm người mẹ trẻ; trong thực tế chiến tranh đó
bà Nhu nuối tiếc đời sống xa hoa ở Huế.
Người mẹ trẻ đứng giữa đường, dưới cơn mưa, hất vạt áo che con, quyết định bước đi giữa lòng trận mạc, qua cầu.
Kể lại câu chuyện ôm con đi qua cầu giữa
lòng trận mạc, có lẽ, bà Nhu đã gây ấn tượng sâu sắc với nhiều người
không phải sống tranh chiến tranh chứ không riêng gì với tác giả cuốn Finding the Dragon Lady.
Kể lại lúc bị Việt Minh bắt giữ cũng là
lúc bà Nhu hé lộ cho người đọc biết tình cảm của gia đình chồng đối với
mình khi thấy thái độ và ứng xử của anh Bảy Việt Minh và bà qua việc
nhắc lại lời bà Khả dạy ông Nhu, ‟Lấy vợ phải coi gia thế cũng như mua
heo phải biết nái xề” và nhận xét của ông Cẩn, ‟Mẹ nào con nấy; chị ấy
sẽ chẳng khác gì mẹ chị ấy đâu.”
Bà Nhu gián tiếp xác định báo cáo của mật thám Pháp và nhận định của tướng Georges Aymé?
Chương 7 – Gia đình bà Nhu đoàn
tụ ở Đà Lạt từ 1947-1954. Bảy năm ở Đà Lạt, tạm trú ở một villa nhỏ
mượn của một bác sĩ, bạn ông Trần Văn Chương, số 10 đường Roses/Hoa
Hồng/Ngô Đình Khôi nay là đường Huỳnh Thúc Kháng, là ‟thời gian hạnh
phúc nhất” của bà Nhu dù chồng bà vẫn thường không có mặt ở nhà. Thời
gian này Ngô Đình Trác (1949) và Ngô Đình Quỳnh (1952) ra đời trong lúc
ông Nhu đang gây mầm xây dựng đảng Cần Lao-Nhân Vị, cơ sở chính trị hậu
thuẫn cho chính quyền Ngô Đình Diệm về sau. Bà Nhu cảm thấy hạnh phúc
nhất vì sinh được hai con trai hay vì những cuộc vui đêm, những cuộc đi
câu, picnic, ngoạn cảnh với người bà con có tiếng, cựu hoàng Bảo Đại.
Một đoạn ở chương 7 mô tả một ‟biệt thự
nhỏ” của bà Nhu, ở số 2 đường Yết Kiêu nhìn xuống một thung lũng tuyệt
vời của Đà Lạt. Ngôi ‟biệt thự nhỏ” gồm 3 căn nhà, một cho gia đình bà
Nhu, một dự định dành cho ông bà Trần Văn Chương, và một dành cho khách,
xoay quanh sân ở giữa, có hồ bơi nước nóng, có vườn hoa Nhật Bản, với
hồ sen. Lâm Ngọc, ngôi nhà riêng của gia đình bà Nhu có tháp canh ngay
lối vào, với năm lò sưởi, sẽ trang trí bàng da và đầu thú, thành tích
săn bắn của ông Nhu. Nhà bếp với trang bị bằng thép không rỉ và dự định
có cả lò hồng ngoại. Bà Nhu không nghĩ rằng nôi ‟biệt thự nhỏ” bà đang
xây là hoang phí trong khi nhà của dân quê thời đó vẫn còn chuồng xí
ngoài trời trên ao cá tra. Theo lời một trong 50 người làm vườn, ông
Phạm Văn Mỹ, thì bà Nhu là một ‟mệnh phụ khó tánh” thích của
đắt tiền, hay thay đổi, hò hét với gia nhân nhưng lại sợ sâu bọ. Xây
dựng ngôi biệt thự đó mất năm năm trời – sửa cửa chính 8 lần với 10 lần
thay cửa sổ góc mới hài lòng – nhưng bà Nhu chưa một ngày ở đó vì khi
ngôi biệt thự hoàn tất thì quyền lực của bà cũng tiêu tan.
Chương 8 – Theo lời chồng, bà
Nhu đưa các con về sống ở Sài Gòn để thuận tiện giúp Thủ tướng Diệm củng
cố quyền lực. Gia đình bà Nhu tạm trú trong năm căn phòng thuê, trong
đó hai phòng dùng làm nơi in báo Xã hội của ông Nhu. Những năm tháng đầu
sống vô vị ở Sài Gòn có lẽ là khoảng thời gian bà Nhu cảm thấy chán
chường nhất. Vẫn không thay đổi, bà Nhu không biết hành tung của chồng
mình.
1954-55 là thời gian bà Nhu bắt đầu có
bạn thân người Mỹ. Họ đều là nhân viên CIA. Sau khi dẹp tan Bình Xuyên
(tháng 4 đến tháng 9/1955) và truất phế Bảo Đại (23/10/1955), ông Diệm
trở thành quốc trưởng, Tổng thống đầu tiên của Việt Nam Cộng hòa.
Về Thủ tướng Ngô Đình Diệm, trong ‟Le Caillou Blanc”,
bà Nhu cũng viết lại câu chuyện ông Diệm bị cộng sản bắt năm 1946 và Hồ
Chí Minh, sau khi không thuyết phục được, đã để ông tự do ra đi. Đây là
giai thoại đã được nhắc lại nhiều lần nhưng tài liệu có thể dùng để xác
định sự thật lịch sử có lẽ vẫn còn nằm trong văn khố kín của đảng Cộng
sản Việt Nam vì những chứng nhân của sự kiện ấy như Lê Giản, Vũ Đình
Huỳnh đã ra người thiên cổ.(17a) Cũng ở chương này, trích đoạn từ ‟Viên
sỏi trắng”, bà Nhu nhắc lại công trạng của mình trong việc tổ chức cho
dân di cư biểu tình ngày 21 tháng 9, 1954 ủng hộ Thủ tướng Diệm, hất
cẳng tướng Nguyễn Văn Hinh, con của cựu Thủ tướng Nguyễn Văn Tâm (6/1952
– 12/1953), ra khỏi Sài Gòn. Đây là bước đầu của bà Nhu vào chính
trường miền Nam, đóng vai một chính khách tinh tế, và không biết sợ;
Diễn tuồng, tinh tế và không biết sợ không phải là sở trường của hai anh
em ông Diệm và Nhu. Sau chiến công tháng 9, 1954, Pháp than phiền với
Mỹ, Mỹ nói lại với Thủ tướng Diệm và bỗng dưng bà Nhu được gởi đi Hồng
Kông ‟an trí” sáu tháng, để ông Nhu ổn định tình hình. Với bà Nhu, đây
lại là dấu hiệu cho thấy tiềm năng và ảnh hưởng chính trị của mình.
(Còn tiếp phần II)
© 2014 DCVOnline
(1) Nhân tham dự phiên họp Liên minh Liên Nghị viện tại Belgrade vào trung tuần tháng 9, 1963
(2) Trương Phú Thứ, Chuyện trò với Bà Ngô Đình Nhu, đăng ở Văn Nghệ Tiền Phong; đăng lại trên Nguyệt San Dân Chúa, Số 332, tháng 10, 2004
(3) Trương Phú Thứ, Đây là sự thật, vantuyen.net, 2007/12/23
(4) Trương Phú Thứ, Có Hay Không ‟Hồi ký” Của Bà Ngô Đình Nhu? dankeu.com, 2011/01/24
(5) Ngọc Lan, Nói chuyện với ông Trương Phú Thứ, người sẽ xuất bản hồi ký của bà Ngô Ðình Nhu. Người Việt, Monday, April 25, 2011.
(6) Ngô–Ðình Quỳnh, Ngô–Ðình Lệ Quyên ( 2012), Jacqueline Willemetz, (Ed.), La République du Viêt–Nam et les Ngô–Ðình Suivi des mémoires posthumes de Madame Ngô–Ðình Nhu. L’Harmattan, 2013, Mémoires, Récit Historique Asie Vietnam
(7) Tường An, Paris tưởng niệm 50 năm cố Tổng thống Ngô Đình Diệm qua đời, RFA, 3/11/2013.
(8) ‟Letters to the Times: Mrs. Nhu Defends Stand”, The New York Times, 14 August 1963
(9) Madame Nhu at Fordham University: Bonze, Fordham/Student Comments re: Madame Nhu [Part 1 of 2], A Television History, ABCNews, 11/10/1963, Fordham University, New York, NY. http://openvault.wgbh.org/catalog/vietnam–1–of–2–madame–nhu–at–fordham–university–bonze–fordham–student–comments–re–madame–nhu–part–1–of–2
(10) Madame Nhu, LA During Coup, Vietnam: A Television History, ABC News Video Source. http://openvault.wgbh.org/catalog/vietnam–abc–9465–madame–nhu–la–during–coup
(11) Madame Nhu Press Conference, Vietnam: A Television History, CBS News, http://openvault.wgbh.org/catalog/vietnam–78–106–madame–nhu–press–conference
(12) Mme. Nhu Leaves The US, But May Be Back, British Pathé, 17/11/1963 http://www.britishpathe.com/video/madame–nhu–leaves–us–and–saigon–settles–down/query/pagodas
(13) Saundra Saperstein and Elsa Walsh, A Journey From Glory to the Grave: Prominent Vietnamese Family’s Saga Began in Palace, May End in Court in the Wake of a Double Death, The Washington Post|November 05, 1987|http://articles.latimes.com/1987–11–05/news/vw–18789_1_vietnamese–family
(14) Open Vault, Interview with Madame Ngo Dinh Nhu, 1982, Vietnam: A Television History, 02/11/1982, WGBH Media Library and Archive. (14a) Thực ra tin ông Nhu thương lượng với cộng sản Bắc Việt do chính ông Nhu rò rỉ.
(15) Paul B. Fay, Jr., Oral History Interview – JFK #3, 11/11/1970, trang 199–200
(16) ‟Ce celui qui a des oreilles entende ce que l’Esprit dit aux Églises: A celui qui vaincra je donnerai de la manne cachée, et je lui donnerai un caillou blanc; et sur ce caillou est écrit un nom nouveau, que personne ne connaît, si ce n’est celui qui le reçoit.” – Apocalypse 2.17 (version Annotée Neuchâtel). ‟He that hath an ear, let him hear what the Spirit saith unto the churches; To him that overcometh will I give to eat of the hidden manna, and will give him a white stone, and in the stone a new name written, which no man knoweth saving he that receiveth it.” Apocalypse 2.17 (King James Version)
(17) ‟Le Xuan had dropped out of the Lyceé Albert Sarraut, the pretigious French high school in Hanoi, where she had been a mediocre.” Stanley Karnow, Vietnam: A History, Revised and Updated Ed., Penguin Book USA Inc., 1991, p.283.
(17a) Vũ Thư Hiên, Chuyện kể dưới hầm, Montréal, 2006
Đi tìm bà Nhu, gặp ông Đại úy (II)
Trần Giao Thủy
…cuốn
nhật ký này là tài liệu mang tính lịch sử của Việt Nam; nó thuộc về
toàn dân Việt Nam và là một tài liệu quan trọng cần được phổ biến khắp
nơi, cho tất cả những ai quan tâm đến giai đoạn đó trong lịch sử Việt
Nam cận đại. Cuốn nhật ký không thể chỉ là hàng mẫu trưng bày trong viện
bảo tàng và nó cũng thể bị cắt xén, chỉnh sửa để xuất bản.
Tiếp theo phần I
Gia
đình bà Nhu (Từ trái): Ô. Trần Văn Chương, B. Thân Thị Nam Trân, B.
Trần Thị Lệ Chi, B. Trần Thị Lệ Xuân, Ô. Trần Văn Khiêm. Nguồn OntheNet
Chương 9 – Tháng 4, 1955 ông
Nhu dọn nhà và đưa ba người con vào sống trong Dinh Độc Lập khi bà Nhu
vẫn đang ‟an trí” ở một nhà dòng và học tiếng Anh ở Hong Kong. Trở lại
Việt Nam, có lẽ đó là lần đầu tiên sau khi lập gia đình, bà Nhu hy vọng
sẽ được thường xuyên ‟thấy” chồng. Sự thực không phải như thế trong
những năm gia đình bà sống ở Dinh Độc Lập.
Những năm đầu chính phủ Ngô Đình Diệm đã
gặt hái rất nhiều thành quả lớn. Từ việc ổn định đời sống cho gần 1
triệu người di cư miền Bắc, nâng cao mức sản xuất gạo, cao su, điện, cải
cách điền địa, xây dựng hạ tầng cơ sở, lập đại học, xây xí nghiệp sản
xuất, v.v. qua chương trình viện trợ của chính phủ Mỹ. Cuốn ‟Misalliance, Ngo Dinh Diem, the United States, and the Fate of South Vietnam” của Edward Miller là một nghiên cứu, phân tách rất chi tiết giai đoạn này trong lịch sử Việt Nam cận đại.
4/3/1956 bà Nhu đắc cử cùng 122 dân biểu
khác vào quốc hội lập hiến. Thành phần nhân sự quan trọng của chính
quyền Ngô Đình Diệm đã là nguyên nhân thành hình cụm từ ‟gia đình trị”;
Ông Trần Văn Chương là bộ trưởng kinh tế và tài chánh trước khi nhậm
chức Đại sứ tại Mỹ; mẹ bà Nhu, bà Nam Trân, được cử làm Đại diện thường
trực tại Liên Hiệp Quốc; anh rể bà Nhu, chồng bà Lệ Chi, luật sư Nguyễn
Hữu Châu, một thời gian ngắn là cố vấn tín cẩn của Tổng thống Diệm; ông
Trần Văn Khiêm học hành dang dở, đang lang thang sống đời lãng tử với vợ
người Đức ở ven biển Algeria được bà Nhu gọi về làm phát ngôn nhân của
Dinh Độc Lập; chú bà Nhu, ông Trần Văn Đỗ trở thành Ngoại trưởng VNCH
[thực ra bác sĩ Trần Văn Đỗ đã bị loại từ 1955 vì chính quyền cho rằng
ông ủng hộ Bình Xuyên]; và không thể quên ông Ngô Đình Nhu, không có
chức vị chính thức ngoài danh xưng ‟ông cố vấn” của anh mình. Đó là chưa
nói đến những than phiền của quần chúng về sự phân biệt đối xử vì tôn
giáo của chính` quyền Ngô Đình Diệm. Bà Nhu nói, ‟Nếu chúng tôi mở toang cửa sổ, không những chỉ có ánh sáng mà còn bọn xấu cũng bay vào theo.”
Theo một cận vệ của Tổng thống thì ông
Diệm không chỉ trích bà Nhu vì không muốn ông Nhu bị phiền. Tổng thống
Diệm coi bà Nhu như ‟một phụ nữ đẹp nhưng to mồm”; tính khoa trương của bà Nhu trái ngược với phong cách điềm tĩnh của Tổng thống Diệm. Và cũng theo viên cận vệ này thì bà Nhu ‟luôn luôn muốn quá nhiều và quá sớm”.
Mặt khác, ông Nhu cũng dù không bằng miệng nhưng đã không bằng lòng khi
bà Nhu phô trương nhan sắc, duyên dáng, và khả năng (nói) tiếng Anh với
chính khách, phần lớn là người Mỹ.
Dù có muốn bà Nhu đã không thể là một
người phụ nữ của quần chúng được. Vì quần chúng phụ nữ Việt Nam thời đó
đa số là những người đàn bà đầu tắt, mặt tối, chân lấm tay bùn, là những
sóng sót sau nạn đói, và chiến tranh. Tuyệt đại đa số phụ nữ Việt Nam
không nói tiếng Pháp ở nhà hay có tài xế đánh xe Mercedes đưa đi phố.
Nhưng để chứng tỏ mình là người bảo vệ quyền phụ nữ, bà dân biểu đã làm
luật gia đình áp dụng từ sau tháng 6, 1958 cấm đàn ông đa thê, hay có
hầu thiếp, đàn bà có quyền có tài sản… Nhưng luật gia đình, bảo vệ quyền
phụ nữ, còn cấm ngoại tình, cấm cả việc li dị trừ trường hợp đặc biệt
được phép của Tổng thống. Đây là luật của thần quyền hay của thế quyền?
Và như thế là bảo vệ quyền bình đẳng của phụ nữ? Sắc luật này có hiệu
quả thế nào khi áp dụng vào thực tế?
Tiếng đồn thời đó cho rằng luật cấm li
dị nhằm bịt miệng ông Nguyễn Hữu Châu không thể nói xấu chế độ và li dị
bà Trần Lệ Chi được. Thực ra cả hai vợ chồng ông Châu đều muốn li dị. Bà
Lệ Chi muốn thoát khỏi một cuộc hôn nhân không hạnh phúc để sống với
người yêu, một thợ săn voi bắn hổ chuyên nghiệp người Pháp tên là
Etienne Oggeri. Kết quả, luật sư Châu đang là một cố vấn được tín cẩn
của Tổng thống Diệm bị mất hết danh tiếng và ảnh hưởng, trở thành một
công chức tầm thường. Sau khi luật gia đình ban hành, bà Lệ Chi cắt cổ
tay đến Dinh Độc Lập để phản đối; bà Nhu cho lính bắt chị mình nhốt ở
bệnh viện.
Bà Nhu xác nhận đã làm thế để bảo vệ bà
Lệ Chi và bảo vệ danh giá gia đình. Theo Lệ Chi thì bà đã viết điện từ
nhà thương nhờ một y tá cảm thông đánh đi cầu cứu. Bà Nam Trân từ Mỹ về
Sài Gòn cứu con gái lớn ra khỏi bệnh viện nhà giam.
(Trái)
Bà Lệ Chi bên xác con hổ (Gần Dalat, 1957). (Phải) Hình vẽ Etienne
Oggeri của họa sĩ Lechi Oggeri tại Cape Fear Studios. Nguồn:
animalsversesanimals.yuku.com và capefearstudios.com
Luật sư Nguyễn Hữu Châu bỗng dưng được
chuyển đi Paris. Trong hồi ký viết sau này, Oggeri nói bà Nhu đã cho
người tiêm vi-rút dịch tả vào người ông. Sau một thời gian ngắn trong
tù, Oggeri đã bị đuổi về Pháp. Từ đó ông sang Mỹ tìm người yêu. Etienne
và Lệ Chi lập gia đình và nay, có lẽ tóc đã bạc màu, hai người vẫn sống
đời hạnh phúc ở Fayetteville, North Carolina.
1959, sau 16 năm lập gia đình, từ một
tiểu thư danh gia thế phiệt, bà Nhu là mẹ của bốn người con, là một mệnh
phụ đầy danh vọng và quyền lực. Đó có phải là một cuộc đời hạnh phúc?
Theo một cuốn nhật ký của bà Nhu thì không.
Cuộc đảo chính ngày 11 tháng 11 năm 1960
tình cờ là một cơ hội khác để bà Nhu xác định khả năng chính trị của
mình. Sau cuộc đảo chính hụt, trong các cuộc phỏng vấn, bà Nhu cho rằng
ông Diệm ứng xử như trẻ con khiến bà muốn tát Tổng thống Diệm. Ba năm
sau tờ St. Louis Post Dispatch đưa tin bà Nhu thực sự đã tát tai ông
Diệm. Và ngay cả Tổng thống Diệm, khi trả lời báo chí cũng đã xác định
cuộc đảo chánh thất bại là ‟nhờ bà Nhu” (‟C’est grâce à madame.”)
Đoàn viên Thanh nữ Cộng hòa Ngô Đình Lệ Thủy.Nguồn: Larry Burrows/Time Life Pictures/Getty Images
Chương 10 – Sau cuộc đảo chánh
hụt năm 1960, Tổng thống Diệm ra lệnh miệng cho các tư lệnh quân đội
không mở các cuộc hành quân có thể gây thương vong lớn cho phía VNCH vì
ông nghĩ lính nhảy dù muốn đảo chánh vì không chấp nhận thương vong lớn ở
chiến trường. Tổng thống Diệm không thể thấy hay không muốn thấy nguyên
nhân của cuộc đảo chánh là chính sách gia đình trị và sự thiên vị Ki-tô
giáo. Cố vấn Mỹ ở Việt Nam cũng biết lệnh miệng của Tổng thống Diệm
nhưng điều đó không ngăn họ gởi báo cáo thổi phồng về con số thương vong
của cộng quân. Cùng lúc, Việt cộng nằm vùng gia tăng khủng bố ở miền
Nam.
1961, bà Nhu tự tin hơn bao giờ. Ba năm
trước, bà cho thành lập Phong trào Phụ nữ Liên đới (1958) mục đích để
phụ nữ Việt Nam tham gia vào các công tác xây dựng xã hội chứ không chỉ
là người nội trợ trong nhà. Ngoài ra bà Nhu còn là thủ lãnh của Đoàn
thanh nữ Cộng hòa một tổ chức bán quân sự mà cô Lệ Thủy là một đoàn
viên.
Theo chính phủ thì Phong trào Phụ nữ
Liên đới có trên 1 triệu đoàn viên(19) nhưng dường như ở ngoài Sài Gòn,
phụ nữ Việt Nam không biết đến phong trào của những bà mệnh phụ tham gia
để giữ ghế cho chồng trong quân đội hay chính phủ.
Tiệp tục sự nghiệp làm luật “bảo vệ thuần phong mỹ tục và năng lực của dân chúng…”,
bà Nhu cho ra đời “Luật Bảo vệ luân lý”. Đó là Luật số 12/62
ngày 22/2/1962. Luật 12/62 có nhiều điểm tích cực như cấm người dưới 18
tuổi không được uống rượu (trên 12 độ cồn), cấm đồng bóng, phù phép
(cầm hành nghề gây mê tín dị đoan), cấm mua bán dâm. Tuy nhiên cũng có
những mục khác của sắc luật bị dân chúng chỉ trích: cấm khiêu vũ, cấm
thi hoa hậu, cấm tuyên tuyền khuyến khích ngừa thai và phá thai.(20)
27 tháng 2, 1962 hai phi công Nguyễn Văn
Cử và Phạm Phú Quốc lái máy bay khu trục Skyraider oanh tạch cánh phải
Dinh Độc Lập, nơi gia đình bà Nhu trú ngụ. Lệ Thủy, 16 tuổi bình tĩnh
cứu hai em nhỏ, Lệ Quyên và Quỳnh. Bà Nhu rơi hai tầng lầu xuống đất, bị
ba vết phỏng nặng và 1 vết cắt sâu ở cánh tay. Bà vú người Hoa trông
nom Lệ Quyên và hai người khác tử thương. Bà Nhu mất gần hết của cải vật
chất, kể cả những tấm da hổ trong phòng ngủ, trừ vài cái áo ở tiệm may.
Dinh Độc Lập sau khi bị oanh tạc phá vỡ cánh phải. Nguồn: LIFE
Chương 11 – Demery viết về quan
điểm của những ký giả Mỹ, đã từng viết về cuộc chiến Việt Nam cũng như
chính phủ Ngô Đình Diệm: David Halbertstam, Malcolm Browne, Stanley
Karnow, những người bạn Mỹ như Clare Booth Luce, Marguerite Higgins, Ann
và Gene Gregory – hai vợ chồng phụ trách xuất bản tờ Times of Vietnam,
tờ báo tiếng Anh được bà Nhu yêu chuộng nhất.
Đặc biệt, vào năm 2007, khi được Demery
cho hay tin David Halberstam, người ký giả trẻ của tờ Thời báo New York
hồi nào đã chỉ trích bà Nhu nặng nề, tử nạn giao thông, bà Nhu nói, ‟Anh ấy thông minh, một trong những người hiếm có dám nói sự thật.” Khác với nguồn tin 44 năm trước cho rằng bà Nhu đã nói về người ký giả của tờ New York Times, ‟Halberstam đáng đem đi nướng, và tôi sẽ hân hoan đưa xăng và diêm quẹt.”
Chương 12 – Nhất định phần đúng
về mình, bà Nhu đã đem nhiều rắc rối cho chính phủ Ngô Đình Diệm. Biến
động Phật giáo miền Trung bắt đầu với việc giám mục Ngô Đình Thục nhận
tiền ‟đóng góp” xây thánh địa La Vang của các viên chức chính phủ, từ
Phó tổng thống trở xuống; chưa đủ, giám mục Thục còn chuyền tiền, bất
động sản, ruộng đất, v.v. từ công quỹ quốc gia sang cho giáo hội, làm mờ
ranh giới giữa giáo hội và chính quyền. Giám mục Ngô Đình Thục tham
nhũng cho giáo hội.
7 tháng 5, về Huế sau khi thăm viếng La
Vang, giám mục Thục ra lệnh hạ cờ ngũ sắc của Phật tử đón mừng Phật Đản
lần thứ 5257. Ở Sài Gòn ông Nhu phản ứng, ‟Tại sao anh tôi nhất định ra một cái lệnh ngu như thế về những lá cờ. Có ai quan tâm về những lá cờ họ treo đâu.”
Sau đó là biểu tình phản đối, vụ nổ ở đài phát thanh Huế làm thiệt mạng
2 trẻ em, 7 người lớn và 14 người khác bị thương. Áp dụng chiến thuật
đã thành công với Bình Xuyên năm 1955, đã thành công với lính nhảy dù
năm 1960, chính phủ Ngô Đình Diệm gán cho Việt Cộng đã gây ra vụ nổ chết
người ở đfi phát thanh Huế, nhất định không thỏa hiệp và tiếp tục làm
áp lực với phe Phật giáo đấu tranh.
11 tháng 6, 1963 Thượng tọa Thích Quảng
Đức tự thiêu ở Sài Gòn; tấm hình Malcolm Browne chụp đăng trang nhất
trên báo chí Hoa Kỳ và thế giới. Tiếp theo là những thách đố, nhạo báng
của bà Nhu – nướng sư, vỗ tay – nổi tiếng không thua gì bức ảnh
của Malcolm Browne. Rồi, thiết quân luật và cảnh sát dã chiến, lực
lượng đặc biết tấn công chùa, bắt sư sãi, từ Sài Gòn ra Huế, ngày 21
tháng 8, 1963. Bà Nhu so sánh vụ tấn công đè bẹp ‟sư cộng sản”
như vụ chiến thắng Bình Xuyên tám năm trước đó và bà ‟quên” rằng những
‟sư cộng sản” bị bắt là những người không có vũ khí trong tay. Bà Nhu
tuyên bố, ‟đây là ngày sung sướng nhất đời tôi.” Lại thêm một chiến công cho dòng họ Ngô Đình.
Đúng sinh nhật thứ 39, bà Nhu nhận được
một điện tín từ Washington, D.C., ông bà Trần Văn Chương yêu cầu bà đưa
bốn người con ra nước ngoài; đồng thời bà Nam Trân đích thân nhắn riêng
với tân Đại sứ Mỹ, Henry Cabot Lodge, sắp lên đường sang Việt Nam rằng
‟Trừ khi họ rời Việt Nam, không có quyền lực nào trên thế giới có thể chận cuộc ám sát Tổng thống Diệm, Nhu em ông ấy, và bà Nhu, con gái của tôi.”
Bức điện thứ hai cùng ngày sinh nhật bà
Nhu, ông Đại sứ VNCH tại Mỹ và bà Đại diện thường trực của VNCH tại LHQ
đồng loạt từ chức.
Ngầm đồng ý với yêu cầu của chính phủ Mỹ
bịt miệng bà Nhu, Tổng thống Diệm đã cho bà Nhu đi dự phiên họp của
Liên minh Liên Nghị viện tại Belgrade vào trung tuần tháng 9, 1963.
Chương 13 – Đầu tháng 10, 1963
bà Nhu và Lệ Thủy đến Mỹ – không phải là khách mời của chính phủ Hoa Kỳ.
Xuất hiện ở đại học, trên đài truyền hình và báo giới từ Đông sang Tây,
cuộc Mỹ du của bà Nhu chỉ được công nhận chính thức bằng nhận định của
một Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ ở Ohio, Stephen Young nói, bà Nhu ‟quá kiêu ngạo và tự phóng đại tầm quan trọng của mình quá mức,” và nên được gởi trả về Việt Nam.
Trước khi rời Sài Gòn và cả lúc ở Paris –
tháng 8, 9/1963 – bà Nhu đã biên thư hỏi Phó Tổng thống Johnson xem bà
sẽ có thể được chào đón ở Mỹ hay không. Johnson hỏi ý và được Kennedy
hiệu đính lá thư, yêu cầu bà Nhu nghĩ ‟một cách hết sức khách quan nếu có thể, rằng bà đến đây có ích hay bất lợi.” Johnson ký lá thư đã hiệu đính và gởi đi. Bà Nhu trả lời, ‟Tôi từ chối ngồi yên làm đồng lõa trong một vụ giết người dễ sợ.”
Đại học Columbia, Princeton, Havard, tạp
chí Time, Thời báo New York cùng biết bao đài truyền hình tranh nhau để
gặp được bà, cùng lúc chính phủ Mỹ cố gắng xua bà đi cho thấy bà Nhu là
một nhân vật chính trị đáng quan tâm. Và vài tuần trước đó, ở Rome, bà
Nhu nói lính Mỹ ở Việt Nam cư xử như ‟những thằng lính đánh thuê”.
Chương 14 – Trung tuần tháng
10, bà Nhu đến Washington D.C., dự tính sẽ ở lại miền Đông Hoa kỳ thêm 1
tuần nữa trước khi đi Chicago; toàn bộ chính phủ Mỹ cũng như nội các
Kennedy vẫn không có bất kỳ một nhận xét nào.
Cùng lúc đó cựu Đại sứ Trần Văn Chương
trả lời phỏng vấn với đài truyền hình CBS cho biết Tổng thống Diệm, xếp
của ông 9 năm qua, thực sự chỉ là hình nộm; thực quyền nằm trong tay ông
Ngô Đình Nhu, con rể của ông. Bà Nhu có thể nhiễm bệnh ‟cuồng vì quyền
lực” như chồng nhưng ‟chỉ là cái bóng”. Ông cựu Đại sứ cố gắng làm giảm
ảnh hưởng của bà Nhu, nhưng đã thất bại. Ông xác định nỗi ngờ của người
Mỹ rằng vợ chồng bà Nhu quả thực có nhiều quyền lực hơn Tổng thống Diệm.
Trả lời một ký giả Ý về nhận xét của bố
vợ mình, ông Nhu để rơi mặt nạ, trả lời cho cả cho cả hai vợ chồng, ông
Nhu nói, nếu ông Chương cố trở lại Saigon,
‟Tôi sẽ cho chặt đầu ông ấy. Tôi sẽ treo đầu ông ta lủng lẳng giữa quảng trường. Vợ tôi sẽ buộc cái nút dây treo vì bà ấy hãnh diện là người Việt Nam và bà ấy là một người yêu nước.”
Cùng Lệ Thủy đến nhà ông bà Trần Văn
Chương, bà Nhu để cô con gái lên gõ cửa nhà ông bà ngoại; bà chống nạnh
đứng chờ. Cửa không mở; Hết kiên nhẫn, bà Nhu đến gõ cửa nhà cha mẹ; cửa
vẫn đóng, không có tiếng trả lời. Bà Nhu cũng biết khoảng hai mươi ký
giả đẫ đi theo và đang đứng đợi xung quanh. Căm phẫn vì bị coi như không
có trước đám đông, bà Nhu đi vòng ra phía vườn sau, phóng lên vài bực
thang, nhìn qua của sổ. Bà Nhu nói như phân trần với đám đông, ‟Tôi không hiểu. Tôi đã gọi và nói chuyện với một người ở đây cách đây không lâu.”
Không nhìn mặt là một chuyện. Khi bà Nhu
còn ở châu Âu, bà Chương đã mời một phụ tá tín cẩn của Kennedy đến nói
chuyện tại nhà. Bà Chương nói thẳng với phụ tá của Tổrng thống Mỹ: nói
Kennedy loại gia đình nhà Ngô ngay đi. Ông Diệm thì bất lực; ông Nhu là
tên man rợ; phần con gái, bà Chương đã yêu cầu cộng đồng người Việt ở
New York và Washington lấy xe cán bà Nhu đi; nếu không được thì ít nhất
cũng phải ném cá chua, trứng thối. Bà Chương thề với viên phụ tá của
Kennedy, nếu Nhà Trắng không làm gì hết để bịt miệng bà Nhu thì chính
bà, bà Chương, sẽ thừa khả năng tổ chức ‟cái gì đó để chống lại con quái vật này.” Câu chuyện giữa hai người được đưa vào hồ sơ ‟kín” và người cất tại liệu đã ghi trên tập hồ sơ, ‟tình yêu của mẹ”.
Chương 15 – Demery viết về cuộc đảo chánh 1/11/1963. Cũng ở chương này tác giả cho biết đã nhận được tập hồi ký ‟Le Caillou Blanc” của bà Nhu sau gần 5 năm trông đợi, cùng một số hình ảnh. Bà Nhu nói,
‟Tôi hoàn toàn tin cô với tập hồi ký này. Cô hoàn toàn chịu trách nhiệm. Nhưng không được hiệu đính. Không được thay đổi. Chúng phải được ấn hành như đã viết; Tập I trước, tập II sau. Và, tôi nóng lòng thấy tập sách in, càng sớm càng tốt. Tôi không còn nhiều thời gian.”
Tác giả Demery tin chắc đây không phải là tập hồi ký bà Nhu định bán cho báo Saturday Evening Post
sau cuộc đảo chánh năm 1963; nó cũng không phải là tập hồi ký bà Nhu
quá bận viết hồi những năm 60, 70 bỏ qua những cuộc phỏng vấn giá gần
1000 đô-la một lần. Demery cũng không tin là hai tập hồi ký này có bản
viết trên giấy và dường như tập bản thảo điện tử này mới soạn trong
những tháng sau này.
Tướng Nguyễn Khánh là người đưa, Trác,
Quỳnh và Lệ Quyên, ba người con nhỏ của ông bà Nhu về Sài Gòn bằng máy
bay riêng sau khi tìm được họ đang trốn trong rừng ở Đà Lạt. Fred Flott,
tùy viên ngoại giao tòa Đại sứ Mỹ, đại diện chính phủ Mỹ phụ trách đưa
con bà Nhu qua Rome bằng máy bay quân sự C-54 sang Thái rồi từ đó bằng
máy bay của Pan Am. Fred Flott cũng là người đã bỏ túi vài cái gạt tàn
thuốc lá ở Dinh Gia Long ‟làm kỷ niệm”.
Chương 16 – Đời lưu vong. Trong
những ngày cuối cùng ở khách sạn Beverly Wilshire trước khi bà Nhu rời
Mỹ, ông Trần Văn Chương đã leo cầu thang lên lầu tám gặp con gái của
ông. Cha con ông Chương đoàn tụ trong phòng riêng. Với báo chí, sau đó,
ông cựu Đại sứ tuyên bố ‟không cần phải hòa giải”; trước bi kịch gia
đình hai người đã dẹp qua những bất đồng từ trước. Bà Nhu kể cho Clare
Booth Luce một kịch bản khác. Bà Nhu nói ông Chương tìm đến gặp bà vì
ông muốn trở về Việt Nam tham gia chính phủ mới; nhưng dĩ nhiên ông
không thể nào làm như thế nếu không có sự đồng ý của bà Nhu. Ông Chương
khó có thể bắt tay với phe đảo chánh ngay sau khi họ vừa giết chết con
rể của ông, nếu không có sự giải thích hay giúp đỡ nào đó từ phía bà
Nhu.
Bà Nhu đã không tha thứ cho ông Chương
như ông yêu cầu. Bà Nhu không tha thứ vì ông bỏ chế độ hồi tháng 8; bà
Nhu không tha thứ cho ông vì ông đóng cửa không tiếp bà và Lệ Thủy ở
nhà. Và bà Nhu cũng không khi nào tha thứ cho cha mẹ đã cho bà một tuổi
thơ như một đứa con gái thứ hai vô hình. Và cũng có thể bà Nhu đã biết
cha mẹ của bà là kẻ phản phúc đối với chế độ, nhưng có lẽ bà không rõ
chi tiết. Wesley Fishel, Trưởng nhóm Cố vấn Việt Nam tại đại học
Michigan, trở thành bạn thân của Tổng thống Diệm ngay từ những năm
55-56. Năm 1960, Fishel đã viết cho Tổng thống Diệm về ‟tham vọng chính
trị” của ông Trần Văn Chương. Fishel nói với Tổng thống Diệm là ông
Chương ‟gần như đã phá hủy toàn bộ tổ chức thân hữu của ông (Tổng thống Diệm) tại Hoa Kỳ”
từ khi ông đến làm Đại sứ Việt Nam tại Washington, D.C. Đến nay, không
ai hiểu hay có câu trả lời lý do nào Tổng thống Diệm vẫn giữ ông Chương
trong chính phủ cho đến khi ông từ chức.
Một trục trặc nhỏ bà Nhu không giải
quyết được trước khi rời Los Angeles đi Rome gặp lại những người con nhỏ
là tiền. Một nguồn thân cận với bà Nhu cho The New York Times biết bà
Nhu đem theo 5000 đô-la cho chuyến Mỹ du trong 3 tuần. Trong thời gian
suy nghĩ phải làm gì sau cuộc đảo chánh, bà Nhu vẫn không ngưng mang nợ
nhưng không còn một chính phủ ở Sài Gòn để thanh toán những món nợ đó
cho bà. Một số người Mỹ đã cho bà tạm trú ở tư gia sau khi ra khỏi khách
sạn. Những người bạn thuộc đảng Cộng hòa, Clare Booth Luce, Richard
Nixon cũng không thể giúp bà Nhu mãi. Bà còn nợ một nửa chi phí, 1000
đô-la, của bà tại khách sạn Beverly Wilshire. Nhưng Bradley O’Leary ở
chương 9 trong cuốn Triangle of Death: The Shocking Truth About the Role of South Vietnam and the French Mafia in the Assassination of JFK nói bà để lại món nợ khổng lồ ở khách sạn Beverly Wilshire (‟leaving a collosal unpaid bill at the Beverly Wilshire Hotel”).
Báo Daily Herald ngày 9 tháng 12 và báo Hillsdale Daily News ngày
27/12/1963 đều đăng lời của Douglas H. Boone, Giám đốc khách sạn
Sheraton-Blackstone ở Chicago, than mất 200 đô-la với bà Nhu, ‟Chúng tôi may mắn. Nhiều khách sạn khác bị nặng hơn rất nhiều.”
Cuộc chiến Việt nam leo thang và sau
cùng đã chấm dứt. Kết quả là Việt Nam đã thống nhất vê mặt địa lý và đã
phải trả một giá kinh hoàng: 2 triệu người dân hai miền đã thiệt mạng,
hơn 1 triệu người lính cộng sản hai miền tử thương cùng 250000 binh sĩ
VNCH. Hơn 58.200 tên người lính Mỹ bỏ mạng hay mất tích ở chiến trường
Việt Nam khắc đậm trên bức tường tưởng niệm ở Washington, D.C.
Người đàn ông thứ ba của dòng họ
Ngô-Đình bị phe đảo chánh giết sau đó là ông Ngô Đình Cẩn. Mỹ giao ông
Cẩn cho phe đảo chánh giam ông trước khi đem xử, rồi bắn.
Sau khi bà Nhu vội vã cho thuê rẻ căn
apartment ở Paris, giám mục Ngô Đình Thục đã thu xếp cho bà ở lại trên
một mảnh đất của Giáo hội Rome trước ông khi đi nhận nhiệm vụ mới ở miền
Nam nước Pháp. Năm 1981 giám mục Ngô Đình Thục bị giáo hội rút phép
thông công. Năm 1984, ông Ngô Đình Thục chết trong nghèo khó tại một tu
viện ở Carthage, Missouri.
12 tháng Tư, 1967, con gái yêu của bà
Nhu, Lệ Thủy, mới 22 tuổi, tử nạn giao thông ở ngoại ô Longjumeau, Pháp.
Lệ Thủy chết không làm trọn lời thề đã viết trong nhật ký: giết những
người đã hại nước Việt Nam và đã giết cha cô. Đến khi qua đời bà Nhu vẫn
không tin là con bà tử nạn giao thông. Ba người con còn lại, học hành,
thành đạt, trưởng thành, sống đời bình thường như những công dân của
châu Âu. Bà Lệ Quyên tử nạn giao thông trên đường đi làm vào ngày 16
tháng 4, 2012.
Bà Nhu qua đời vào Lễ Phục sinh năm 2011, không phải một lần nữa đau lòng vì mất con, người con gái sau cùng.
Gặp ông Đại úy
1959, sau 16 năm lập gia đình, từ một
tiểu thư danh gia thế phiệt bà Nhu đã là mẹ của bốn người con, và cũng
là một mệnh phụ đầy danh vọng và quyền lực. Đó có phải là một cuộc đời
hạnh phúc? Theo một cuốn nhật ký của bà Nhu thì không.
Đây không phải là cuốn hồi ký ‟Le Caillou Blanc”
mà là một quyển nhật ký viết từ năm 1959 đến năm 1963. Một cuốn sách
ghi lại các sự kiện, những suy nghĩ mỗi ngày, ngay sau đó. Một cuốn sách
không có hiệu đính hay sửa đổi của người thứ hai.
Đúng vậy; bà Nhu có viết nhật ký trong 5
năm sau cùng ở Dinh Độc Lập, trung tâm quyền lực của chính phủ Ngô Đình
Diệm. Đây có lẽ là cuốn nhật ký bà Nhu không muốn ai biết đến. Trong
thời gian làm việc với tác giả Demery bà Nhu không khi nào đề cập đến
quyển nhật ký 59-63 đó. Tuy nhiên, khi còn sống, bà Nhu đã nhờ người
quen ở Mỹ tìm xem có biết cuốn nhật ký của bà hiện ở đâu hoặc ai đang
giữ nó. Thế cuốn nhật ký bà Nhu hiện ở đâu? Và ai hay cơ quan nào đang
giữ nó?
Cuốn nhật ký 59-63 hiện đang ở trên đất Mỹ.
Người giữ quyển nhật ký 59-63, qua Google, đã tìm được và liên lạc với tác giả Demery. Tác giả cuốn Finding the Dragon Lady
ngờ rằng một người Mỹ trẻ tuổi đang giữ nhật ký bà Nhu là chuyện xa
vời. Gặp nhau ở New York, người giữ nhật ký 59-63 không muốn nói hay
không thể nói rõ với tác giả Demery tại sao ông có được có cuốn nhật ký
trong tay. Là người có người thân trong quân lực và cảnh sát VNCH, ông
nói với Demery, ‟Tôi lớn lên, rồi tôi có quyển sách đó.”
Demery được cho xem qua cuốn nhật ký bà
Nhu ở một tiệm cà phê Starbuck. Cuốn sách khổ 12 cm x18 cm, bìa đã cũ,
có vết ố, dán keo dính ở gáy; những trang trong đầy nét chữ nghiêng bên
phải, viết bằng bút mực nâu, mực xanh, có khi bằng bút xáp màu đỏ.
Trước khi vào sơ lược nội dung cuốn nhật ký, mời bạn đọc gặp người giữ cuốn nhật ký 59-63.
Nếu người giữ quyển nhật ký 59-63 đã tìm
gặp tác giả Demery qua Google thì người viết đã gặp ông trên Facebook
và sau đó trao đổi với nhau qua điện thoại và Skype. Người đó là ai?
Đại úy James Van Thach với cuốn nhật ký 59-63 của bà Nhu. Nguồn Capt. JVT
Đó là Đại úy (nghỉ hưu) James Van Thach.
Đại úy James là con của Trung tá John W. Peterkin (nghỉ hưu), một cựu
sĩ quan Hoa Kỳ đã phục vụ trong Thế chiến thứ II, chiến tranh Đại Hàn,
cố vấn ở chiến trường Việt Nam và bà Thạch Thị Ngọc, nữ lực sĩ giữ kỷ
lục nhảy cao của Việt Nam từ 1966-1968. Đại úy James sinh năm 1976 lớn
lên ở Bellerose, Queens, New York, tốt nghiệp Cử nhân khoa Sử tại St.
John’s University (1998) và Juris Doctor tại Touro College Jacob D.
Fuchsberg Law Center (2002).
Thay vì làm luật gia cho quân đội hay mở
văn phòng tư vấn dân sự, ông đã xung phong ra trận dưới màu áo của một
sĩ quan bộ binh. Đại úy James đã phục vụ ở chiến trường Iraq 24 tháng.
Tại đây, ông bị trọng thương hai lần, và đã giải ngũ vào năm 2009 mang
theo những chấn thương tinh thần và thể chất. Năm 2008 chính phủ Iraq
trao tặng ông cấp bậc Chuẩn Tướng Tham mưu Danh dự. Đầu năm 2013, Đại úy
James đã tình nguyện sang Afghanistan để nói chuyện với các binh sĩ tại
đây về kinh nghiệm chiến trường và các nỗ lực hàn gắn chấn thương tâm
lý.(21)
Trao đổi với James, người ta có thể thấy
ngay sự say mê cháy bỏng tìm hiểu lịch sử Việt Nam của ông. Một người
tuổi chưa đến 40, sinh trưởng tại Hoa Kỳ, không thạo tiếng Việt nhưng
ông có kiến thức và ý thức sâu sắc về lịch sử cận đại cũng như tình hình
xã hội, kinh tế, chính trị của Việt Nam hiện nay.
Trả lời câu hỏi từ đâu ông có cuốn nhật
ký 59-63, James nói, như đã nói với tác giả Demery, ông có bà con phục
vụ dưới chính thể Việt Nam Cộng hòa, trong quân đội và cảnh sát. Vì là
thế hệ kế thừa của gia đình nên ông được trao lại cuốn nhật ký này.
Nếu tra cứu tài liệu liên quan đến giai
đoạn lịch sử Việt Nam ở những thập niên 50-60 người ta có thể biết rằng
chính phủ VNCH đã tịch thu tài sản của toàn gia đình Quốc trưởng Bảo Đại
và của những người liên hệ với ông bằng đạo luật số 17/57 và 16-2-1957
và sắc lệnh số 122-TC ngày 27-02-1958.(22)
Sau cuộc đảo chánh 1/11/1963, cũng thế, Hội đồng Quân nhân Cách mạng cũng có Ủy Ban Tịch Thu Tài Sản Gia Đình Họ Ngô.(23)
Hơn nữa sau cuộc chỉnh lý 30/1/1964,
chính phủ của Tướng Nguyễn Khánh đã tổ chức triển lãm ‟tội ác nhà Ngô”.
Trong cuộc triển lãm được ký giả David Horowitz đài NBC tường thuật
trong chương trình phát hình ngày 28 tháng 3, 1964 người ta thấy một tấm
bảng lớn ghi ‟Sự thật về ngày 11.11.1960. Tài liệu tối mật trích nhật ký của bà Ngô Đình Nhu nhũ danh Trần Lệ Xuân” bên dưới là ảnh chụp nhật ký của Bà Nhu được phóng lớn trưng bày bên cạnh các sơ đồ tham nhũng của chính phủ Ngô Đình Diệm.(24)
Tài liệu tối mật trích nhật ký của bà Ngô Đình Nhu. Nguồn: NBC News
Trong ‟Tuyên bố của Bà Ngô Đình Nhu
nhân dịp kỷ niệm Đệ nhị Chu niên Chương trình Ấp Chiến lược và Đệ nhị
Chu niên Chính sách Chiêu hồi” ngày 17 tháng 4, 1964, ở cuối trang 3
và đầu trang 4, bà Nhu xác định bà cũng đã biết về cuộc triển lãm trưng
bày một vài đoạn trong ‟cái gọi là ‘nhật ký riêng tư’ được xem là của tôi” viết về ngày 11/11/1960. Bà Nhu phản đối những người tổ chức triển lãm vì họ đã không được phép của bà, tác giả giữ tác quyền (‟…they
have never obtained my author’s rights which South Vietnam has
recognized in the signing of the international copyright agreement.”)(25)
Trả lời câu hỏi ông có dự định thế nào
với cuốn nhật ký 59-63, Đại úy James cho biết trong thời gian qua có một
số người quan tâm đã liên lạc với ông về vấn đề này.
Trước nhất là gia đình bà Nhu; ông
Olindo Borsoi, chồng của bà Ngô Đình Lệ Quyên, đã liên lạc với Đại úy
James để tìm hiểu về cuốn nhật ký đó và muốn ông giao nó lại cho gia
đình họ Ngô Đình để đưa vào một viện bảo tàng (sắp thành lập) trưng bày
cùng với tất cả hình ảnh, tư liệu, thư từ như một khối di sản của dòng
họ Ngô Đình để lại cho hậu thế.
Thứ hai là một trong những văn khố
nghiên cứu lớn hàng đầu trên thế giới lưu trữ các ấn phẩm, tác phẩm hiếm
về những sự kiện chính trị, xã hội và kinh tế trong thời kỳ hiện đại.
Thứ ba là một cơ quan truyền thông Việt
ngữ. Cơ sở này muốn đứng ra phát hành cuốn nhật ký 59-63 và muốn giữ
quyền lựa chọn và hiệu đính nội dung.
Cả hai đề nghị của gia đình bà Nhu và
của cơ sở truyền thông tiếng Việt vừa kể không thích hợp với quan điểm
và dự tính của người đang giữ cuốn nhật ký. Đại úy James mong muốn cuốn
hồi ký được phát hành bằng nguyên bản tiếng Pháp, như bà Nhu đã viết,
không hiệu đính, chỉnh sửa cùng lúc với hai bản dịch chuyên nghiệp sang
tiếng Việt và tiếng Anh, sát với nội dung của nguyên bản.
James cho rằng cuốn nhật ký này là tài
liệu mang tính lịch sử của Việt Nam; nó thuộc về toàn dân Việt Nam và là
một tài liệu quan trọng cần được phổ biến khắp nơi, cho tất cả những ai
quan tâm đến giai đoạn đó trong lịch sử Việt Nam cận đại. Cuốn nhật ký
không thể chỉ là hàng mẫu trưng bày trong viện bảo tàng và nó cũng thể
bị cắt xén, chỉnh sửa để xuất bản.
Đại úy James nói, ‟Đây là vấn đề cần thời gian; không thể vội vã.”
Trả lời câu hỏi tài chính có phải là một
động cơ khiến ông muốn xuất bản cuốn nhật ký 59-63, Đại úy James dứt
khoát, ‟không phải thế”; ông nói, ‟Cuốn nhật ký này ‘not for sale’. Nó vô giá.”
Một dự tính của ông sau khi phát hành cuốn nhật ký là dùng tiền thu
được để giúp chỉnh trang, làm cỏ cho Nghĩa trang Quân đội Biên Hòa
cũ(26), nay gọi là nghĩa trang Bình An. James nói đó là điều tối thiểu
ông có thể làm, như một chiến sĩ Hoa kỳ, thế hệ hậu duệ của VNCH, để bày
tỏ lòng kính trọng và ngưỡng mộ với tất cả tử sĩ đã hy sinh bảo vệ
nước, nhà.
Đôi điều về cuốn nhật ký của bà Nhu
Gia
đình ô.b. Ngô Đình Nhu (Từ trái): Lệ Thủy, Trác, Lệ Quyên, Bà Nhu, Ông
Nhu, Quỳnh (c.1961). Nguồn: Madame Ngo Dinh Nhu Facebook
Trong cuốn Finding the Dragon Lady,
tác giả Demery chỉ trích đoạn một phần rất nhỏ trong cuốn nhật ký dầy
hơn 350 trang. Phần trích dịch đó chỉ minh hoạ một phần nhỏ cuộc sống
không hạnh phúc, ngay giữa lòng quyền lực, của Đệ nhất phu nhân nền đệ
nhất Cộng hòa.
Trong nhật ký bà Nhu ghi lại những một
số sự việc rất bình thường, từ sở thích cá nhân như xem xi nê Mỹ, đọc
tiểu thuyết Nga, đi nghỉ mát với các con ở bãi bể hay trên cao nguyên.
Bà Nhu, có lẽ cũng như bao phụ nữ khác, sợ già, sợ thời gian trôi nhanh…
và trên những trang nhật ký, bà cũng ghi lại cuộc đời đau khổ làm vợ
ông Nhu.
Khi dọn về ở trong Dinh Độc Lập bà Nhu
lần đầu tiên hy vọng, từ khi có chồng, là đời sống gia đình sẽ hạnh phúc
hơn, bà sẽ thấy ông Nhu ở ‟nhà” thường hơn. Bà hy vọng mọi chuyện sẽ
thuận chèo xuôi mái vì ông Nhu đã dầy công giúp Tổng thống Diệm củng cố
chế độ, và bà cũng xứng đáng với cái ghế dân biểu quốc hội, và vai trò
Đệ nhất phu nhân, giúp Thống tiếp đón quốc khách. Bà sẽ được hỗ trợ về
tinh thần cũng như được đền đáp tình yêu thể xác, ông Nhu sẽ bỏ thuốc lá
và dễ thương hơn đối với bà.
Khi những mong đợi đó không đến, những
trận cãi vã kịch liệt, những cánh cửa xập chặt là kết quả. Bà đã chán
cảnh ngồi chờ hầu chồng vì ông Nhu chẳng khi nào cần bà hầu hạ. Ban đầu
bà Nhu không hiểu tại sao thế. Bà vẫn trẻ, vẫn đẹp. Bà viết trong nhật
ký, có lẽ, ông Nhu đã già quá rồi, không còn thích chuyện gối chăn nữa.
Bà tội nghiệp cho chồng, mất đi niềm hưng phấn vì mớ tuổi đời; nhưng ở
những trang nhật ký khác bà Nhu lại tội nghiệp cho số phận của mình,
phải sống với một ông già bất lực và phải tự tìm cách thỏa mãn những
‟ham muốn trào dâng”. Đến 1959, bà Nhu mang thai người con út, ông Nhu
không hoàn toàn lạnh cảm với bà. Cũng thời gian đó, bà Nhu khám phá ông
Nhu chỉ bất lực với bà, nhưng với một người đàn bà khác thì không.
Trong nhật ký 59-63, bà Nhu ghi chi tiết
chuyện hai vợ chồng to tiếng khi tranh cãi về chuyện ông ngoại tình.
Nhưng bà Nhu nổi điên không hẳn vì sự ngoại tình của chồng mà vì ông Nhu
ngoại tình với một người con gái ‟thấp hèn”, ‟nhơ nhớp”. Bà kinh thường
tình địch đến nỗi chỉ gọi thiếu nữ đó là ‟con ấy” [nguyên văn
‟creature”] chứ không gọi bằng tên.
Ông Nhu biện hộ cho ông và người tình, ông nói đó là một cô gái ngọt ngào, dễ thương, ‟chỉ nghèo chứ không nhơ nhớp”. Và hơn hết, cô gái ấy không như bà Nhu; ông Nhu nói ‟em làm tôi sợ.”
Chiến tranh bùng nổ. Thỏa ước hòa bình chỉ đến vài ngày sau đó. Hai
người đồng ý rằng hôn nhân của họ sẽ tốt hơn nếu hai người ít sống gần
nhau.
Bà Nhu nhiều đêm thao thức, cố ngăn dòng
lệ, tự hỏi ai là người đàn ông xa lạ đang ngủ cạnh mình; tình yêu trong
xi nê, hay như truyện trong sách không đến với bà. Bà từng nghĩ, với
sắc đẹp của tuổi đang xuân, sự bặt thiệp ngoài xã hội, và là mẹ của
những đứa con bà có thể giữ được chồng. Thế mà, với ông, bà vẫn là một
kẻ vô hình trong Dinh Độc Lập.
Chắc chắn, là người quá mộ đạo, ông Nhu sẽ không li dị bà. Và bà không thể bỏ ông Nhu. Không có ông Nhu thì bà sẽ là ai?
Ngay trang đầu tiên của cuốn nhật ký
viết ngày 28 tháng giêng năm 1958, người đàn bà 34 tuổi, trẻ đẹp viết về
cái chết. Độ trầm cảm sâu thẳm đó hoàn toàn mâu thuẫn với ứng xử bề
ngoài của một người đầy tự tin. Vài ngày sau đó bà đi đến quyết định bỏ
đi ‟những giấc mộng hồng và những giấc mơ xanh”, bà chấp nhận rằng bà sẽ
không thể nào là một cái gì đó hơn như bà đang ở thời hiện tại. Về tình
chồng vợ, bà Nhu viết, ‟Anh ấy không còn trẻ để làm hơn thế nữa.”
Nhưng đôi khi ông Nhu trỗi dậy thì lại không đúng lúc hay không như bà
mong đợi. Bà chán nản với sự bất công: chồng bà có một thời son trẻ ong
ướm huy hoàng, còn bà mới 34 mà chỉ được hưởng của thừa, của sót lại của
ông Nhu. Không khó để đoán được bà Nhu chờ mong cái gì. Bà phải tìm
những cách khác để ‟dập tắt ngọn lửa dục vọng của mình”.
Dù cố tình lẩn trách, cuốn nhật ký 59-63
đã cho thấy rõ nhu cầu tình cảm của bà Nhu chỉ được thỏa mãn khi bà xác
định được vị trí ở chính trường. Bà từ từ bị bót ngạt và ngã quỵ vì
cuộc hôn nhân không tình ái, chung quanh chỉ còn những người không có
tâm hồn và những khát khao như bà.
Bà Nhu viết cho chính mình, ‟Càng ngày mình càng yêu anh ấy ít đi.”
Bà Nhu, dường như, cũng đã biết đến tình
yêu một chốc bằng vài cuộc tình lẻ. Trong những trang nhật ký đó bà Nhu
viết về ba người đàn ông, nhưng chỉ bằng tên tắt là L, K và H. Và bà
cũng viết, ‟Hạnh phúc thay chưa gặp ai có tất cả”. ‟Tất cả” trong
ngữ cảnh này là sự chân thành, kính trọng, và tình yêu tha thiết –
những đức tính cần có để xứng với phẩm chất của bà. Dường như H là người
gần có ‟tất cả” vì tính năng động, và cung cách lạ thường trong cuộc
săn đuổi tình yêu của bà Nhu. Bà Nhu hỏi H, ‟Anh có thế này với tất cả đàn bà không?” Câu trả lời của H đã đưa bà lên mây xanh, ‟Em tưởng đàn bà ai cũng như em sao? Anh phải vượt biển mới tìm được em đó.”
Ông H đã hiểu bà Nhu. H yêu Lệ Xuân vì
Lệ Xuân là Lệ Xuân: đẹp lộng lẫy, cao ngạo, ngang bướng, người đàn bà
không chấp nhận vị trí đã được những người đàn ông xung quanh khoanh
vòng, đặt chỗ.
Nhưng, cuốn nhật ký 59-63 của bà Nhu
không chỉ là những trang giấy cũ ghi chép những cuộc tình thoáng chốc,
những vụ cãi vã ghen tuông, hay mức trầm cảm của một thiếu phụ đời
thường. Trong cuốn nhật ký đó ngoài những trang viết về gia đình, về
chồng, về con, về chị, về em, bà Nhu còn ghi lại rất nhiều sự kiện quan
trọng về Tổng thống Ngô Đình Diệm và chính sách của ông, về những nhận
vật quan trọng ở trung tâm quyền lực thời đệ nhất Cộng hòa, kể cả ông bà
cựu Đại sứ Trần Văn Chương, hay những tướng tá và những người khác, và
các sự kiện chính trị quan trọng.
Chỉ một thí dụ, trang nhật ký ngày 12
tháng 11, năm 1960 bà Nhu ghi lại những gì xảy ra ngày 11/11/1963, Vương
Văn Đông đã làm gì, Nguyễn Khánh đã làm gì, Tổng thống Diệm ứng phó ra
sao, và bà đã làm gì.
Hồi ký và nhật ký khác nhau được sử dụng khác nhau trong các nghiên cứu lịch sử.
Nhật ký, trong nghiên cứu lịch sử, là
một nguồn tại liệu khó sánh kịp về phẩm cũng như lượng. Nhật ký đã cung
cấp cho sử gia và mọi người một cái nhìn sâu sắc về quá khứ. Nhiều nhân
vật nổi tiếng trong lịch sử đã dùng nhật ký để ghi lại những gì đang xảy
ra với họ và với đất nước của họ suốt dòng lịch sử. Nhiều cuốn nhật ký
đã được công bố và có một số đã đi vào lịch sử lịch sử và trở thành
những tài liệu văn học trên thế giới. Thí dụ cuốn nhật ký 1660-1669 của
của Samuel Pepys trở thành nguồn sử liệu cho giới nghiên cứu về đời sống
ở London trong những năm 1660. Nó ghi lại nhiều sự kiện quan trọng thời
đó: bệnh dịch lớn ở London vào năm 1665, vụ hỏa hoạn ở London năm 1666.
Cuốn nhật ký của Semuel Pepys đã cho sử gia thấy rõ những gì đã xảy ra ở
London trong thời đó.
Quan trọng không kém, cuốn nhật ký của
bà Nhu viết từ ngày 28 tháng giêng, 1959 đến ngày 7 tháng 6, 1963, khi
xuất bản, sẽ trở thành chứng từ, tài liệu lịch sử giúp cho giới nghiên
cứu hiểu rõ, hiểu thêm về chính phủ Ngô Đình Diệm, về các cuộc chính
biến, về những nhân vật đã trực tiếp và gián tiếp viết lên những trang
sử Việt Nam thời đó, v.v. Hơn nữa, cuốn nhật ký đó còn có thể là một tài
liệu để giới phân tâm học, các chuyên gia tâm lý nghiên cứu và phân
tích một cách khoa học để vẽ lại chính xác hình ảnh của nhân vật lịch sử
đầy quyến rũ và mâu thuẫn.
Ngoài lời xác định của tác giả Demery,
người đã liên lạc, làm việc với và biết nét chữ của bà Nhu, rằng quyển
nhật ký đó do bà Nhu Viết, một chuyên viên lưu trữ tại Đại học Stanford
đã được xem cuốn nhật ký nói rằng chữ viết tay trong đó ‟tương tự hoặc giống như” chữ viết tay trên lá thư giữa bà Nhu và các viên chức Hoa Kỳ trong cùng thời gian đó.(27)
Cuốn nhật ký 59-63 của bà Nhu, không còn
nghi ngờ gì nữa, nó phải được xuất bản, công bố cho tất cả mọi người
quan tâm đến lịch sử Việt Nam.
Trở lại cuốn Finding the Dragon Lady: The Mystery of Vietnam’s Madame Nhu,
qua những trang hồi ký gởi cho Demery, bà Nhu luôn luôn thần tượng hóa
chính bà và lịch sử của gia đình bà. Sai sót duy nhất, nếu có thể xem là
thế, một lần bà Nhu thì thầm qua điện thoại, ‟Có lẽ, tôi đã nên khiêm nhường hơn một chút về sự vĩ đại của gia đình tôi.”
Demery cũng nhắc lại câu chuyện này trong chương trình ‟The Daily Show”
với Jon Stewart hôm 6/11/2013. Bạn đọc cũng có thể theo dõi tác giả
Demery trao đổi với ký giả Andrew Lam và khán giả trong chương trình BookTV (C-SPAN2).(28)
Tác phẩm của Demery là một công trình
nghiên cứu đáng chú ý không chỉ vì nó đã phác họa được cuộc đời của một
nhân vật nhiều phức tạp và bí ẩn đã góp phần viết nên lịch sử Việt Nam
mà còn phải kể đến sự kiên nhẫn, khéo léo của tác giả trong suốt thời
gian nghiên cứu đã làm việc với một chính khách lưu vong dù đã đi vào
quên lãng nhưng vẫn còn cái cao ngạo đáng ghét của một thời đầy quyền
lực.
Là một độc giả, người viết cảm ơn tác giả Monique Brinson Demery đã viết cuốn Finding the Dragon Lady: The Mystery of Vietnam’s Madame Nhu.
Sau cùng xin cảm ơn Đại úy James Van Thach đã thật chân thành, sốt sắng và xuyên suốt trong các cuộc trao đổi với người viết.
© 2014 DCVOnline
(18) David G. Marr, Vietnam 1945: The Quest for Power, 1995, University of California Press, Ltd. London, England, pp116–8.
(19) Charles Mohr, The Queen Bee, Time, August 9, 1963, p. 24
(20) Trang Pháp Luật, Luật Bảo vệ Luân lý, 21/1/2014.
(21) – Captain James Van Thach as told to Jonathan Wei, The Many Sacrifices of Captain Van Thach New York Village Voice. May 8, 2013.
– Wounded U.S. Army Captain Goes to War Zone in Afghanistan, New York City, NY (PRWEB) March 18, 2013;
– Đinh Yên Thảo, Đại úy James Văn Thạch, Trẻ Dallas 729, 26/5/2011, trang 28-33.
– Đinh Yên Thảo, Khi người thương binh trở lại chiến trường, Trẻ Dallas 834, 30/5/2013, trang 34-36.
– CBS News, Captain James Van Thach Iraq War Veteran Forms Extra-Special bond with Canine Companion, 2012.
– FOX News, Captain James Van Thach & Colonel Woycik talk about Service Dogs from CCI , 2012.
(22) Huy Phương/ Người Việt, Hoàng tử Bảo Ân: Từ truất phế đến tịch biên gia sản, Người Việt, April 08, 2013.
(23) Phạm Bá Hoa, Đôi dòng ghi nhớ. Houston, TX: Ngày Nay, 1994), tr. 80-81.
(24) NBC News, South Vietnamese attend exhibit of evidence for Nhu family political trials. March 28, 1964. Bạn đọc muốn tìm hiểu thêm có thể trả lệ phí tham khảo 1 phút phim phóng sự này của đài NBC.
(25) Madame Ngo Dinh Nhu, Statement of Madame Ngo Dinh Nhu on the occasion of the second anniversary of the Strategic Hamlets Program and the second anniversary of the ‟Chieu Hoi” (Open Arms or Return of the Prodigal Children) Policy, 7 April, 1964. Samuel Tankersley Williams Papers, Box 21 Folder 14, Hoover Institution Archives, pp. 48-58
(26) South Vietnam National Military Cemetery (1994)
(27) Katie Baker, Searching for Madame Nhu, The Daily Beast, Sept. 24, 2013.
(28) Monique Brinson Demery, Finding the Dragon Lady: The Mystery of Vietnam’s Madame Nhu, BookTV (C-SPAN2)
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire