Già Hóa Lú?
Bs Vũ Quí Đài, M.D.,
Ph.D.
Con cái chăm sóc cha mẹ khi già yếu là bổn phận mà cũng là
truyền thống tốt đẹp của dân ta. Tuy vậy ta cũng thường nghe nhiều câu than thở,
như: “Bà già tôi hồi này lẫn nặng rồi, đâu có dám để cụ ở nhà một mình nữa
được!”, hay là: “Ông cụ già rồi đâm đốc chứng!”.
Tuổi bắt đầu lú lẫn hay thay tính đổi nết thì tùy người. Có khi chưa tới sáu mươi, có khi ngoài bảy mươi mới phát hiện. Cũng có người sống tới ngoài chín mươi mà không thay đổi là bao. Những chứng lú (dementia) như vậy, ngày trước thì cho là tiến trình tự nhiên của tuổi già, coi như là “hết thuốc chữa”. Nhưng càng ngày càng thấy là có nhiều căn do bệnh tật sinh lú lẫn, và trong nhiều trường hợp, có thể, nếu không chữa được bệnh thì ít ra cũng làm cho bệnh chậm lại.
Người già lú lẫn như thế nào?Tuổi bắt đầu lú lẫn hay thay tính đổi nết thì tùy người. Có khi chưa tới sáu mươi, có khi ngoài bảy mươi mới phát hiện. Cũng có người sống tới ngoài chín mươi mà không thay đổi là bao. Những chứng lú (dementia) như vậy, ngày trước thì cho là tiến trình tự nhiên của tuổi già, coi như là “hết thuốc chữa”. Nhưng càng ngày càng thấy là có nhiều căn do bệnh tật sinh lú lẫn, và trong nhiều trường hợp, có thể, nếu không chữa được bệnh thì ít ra cũng làm cho bệnh chậm lại.
Để đâu quên đó: Để chùm chìa khóa nhà đâu đó rồi quên lú đi, thì cũng là thường. Nhưng người bị bệnh lú, có khi cất chìa khóa vào ngăn kéo đựng vớ, hay là bỏ kính đeo mắt vào tủ lạnh rồi đi tìm trong hộp đựng giầy, mà vẫn cho là tự nhiên như không! Đã vậy lại còn nổi quạu nếu con cháu nó có nhắc nhở, giống như bị chạm tự ái “Thì tao vẫn biết, việc gì phải nói?”.
Quên thời gian, không gian, quên cả người quen: Thường ta cũng nhiều khi quên không nhớ hôm nay là thứ mấy, có khi quên không biết là tháng mấy. Nhưng người bị bệnh thì không nhớ luôn cả năm nay là năm 1999, ở trong nhà mình mà không biết mình đang ở đâu. Người bình thường, có khi gặp bạn cũ, người ta nhận ra mình, mà mình không thể nào nhớ ra bạn được. Người bệnh lú thì nặng hơn nhiều. Ôm chầm lấy một người bà con xa rồi hỏi: “Ông có phải bố tôi không?”, hay là nhìn chăm chăm vào mặt bà vợ mà nói: “Tôi không quen bà này!”.
Tật cầm nhầm: Vào tiệm mua thứ này thú khác rồi lừng lững đi ra không trả tiền. Con cháu nó để dành đồng quarter để đi giặt đồ, thì cứ đem lén cất giấu đi, rồi quên tịt không biết là để ở đâu.
Nói năng lung tung: Đối thoại khó khăn, vì nhiều khi nói nửa chừng rồi bí. Hoặc là giao tế lộn xộn. Mời người ta uống nước, người ta đã cầm tách nước trên tay đang uống, lại đến bên đon đả hỏi: “Bác uống nước không?” Hay là hỏi thăm người bạn: “Các cháu có khỏe không?” Người ta vừa trả lời được vài phút, lại lập lại y hệt câu hỏi trước.
Tật lục lọi: Người bị bệnh lú lẫn nhiều khi kiếm cớ tìm kiếm vật gì rồi lục lọi lung tung ngăn bàn ngăn tủ, làm mọi thứ bừa bãi. Lục lọi đồ của mình chưa đủ, có khi lục lọi cả đồ của người khác nữa.
Ăn mặc lộn xộn: Áo sơ mi có khi mặc ngược, hay là mặc áo may ô ra ngoài sơ mi. Có khi ở truồng tồng ngồng ngồi giữa phòng khách. Cũng có người thủ dâm ngay trước mặt người khác. Nhưng thường thì người mắc bệnh lú lẫn không có hành vi nào nguy hiểm cho xã hội.
Đi lang thang: Một bà cụ tự nhiên bỏ một bộ quần áo trong túi xách rồi cứ thế ra cửa từ từ đi khỏi nhà. Con cháu tìm hết hơi mấy khúc đường mới gặp. Cụ tỉnh như không, nói là cụ đi về quê. Có người đi từ phòng ngủ vào phòng tắm, rồi quên phứt không biết mình đang ở đâu, cứ đi loanh quanh tìm đường về giường ngủ. Nhất là khi dọn nhà mới, người bệnh dễ bị lạc hướng ngay trong nhà.
Đầu óc mụ đi, hai với hai là bốn cũng không biết: Mất khả năng suy nghĩ trừu tượng. Người có học đàng hoàng, mà làm tính cộng, tính trừ đơn giản cũng không xong
Người bị lú lẫn thay tính đổi nết: Cũng vì bị quên lú, mà người bệnh cảm thấy mình sống lạc lõng ở một thế giới xa lạ; người lạ, nơi chốn lạ, những câu đối thoại cũng không hiểu nổi. Vì vậy sinh ra những thay đổi tính nết như sau:
Lo âu: Đã lo âu, mà lại lo vô căn cứ, không hiểu tại sao mình lo âu, chỉ có cảm tưởng như mọi sự bỗng rối bét, mà mình thì lúng túng vô phương giải quyết.
Bứt rứt bực bội: Mình lúng túng không làm gì được, mà có ai cất nhắc giúp đỡ, thì lại khó chịu bực bội, có khi ném đồ ném đạc, hay là quát tháo người khác.
Phiền muộn chán đời: Không thiết tha cái gì cả, dù là ăn uống ngủ nghê, có khi ngủ li bì. Có người biết mình bị bệnh có người không, nhưng thường uống thuốc phiền muộn (antidepressant) thì bớt.
Đa nghi vô lý: Nhìn đồ ăn không ăn, vì nghi có người đánh thuốc độc. Thấy bà vợ, lại tưởng người lạ, rồi nghi là người ta vào nhà mình trộm cướp. Nghe còi xe chữa lửa, tưởng cảnh sát tới bắt. Tiếng người nói nghe không rõ, thì cho là người ta đang xầm xì nói xấu mình.
Mất tính tự lập: Theo đeo người thân từng bước, và muốn có người ở bên săn sóc. Ngược lại, có người chỉ thích ngồi buồn bã một mình, vì thấy chung quanh quá xa lạ.
Bệnh lú ảnh hưởng tới sức khỏe
Vì hay quên, hay vì những thay đổi tính nết như trên, mà sức khỏe có thể bị ảnh hưởng. Ngồi lâu quá ở một vị thế sinh trầy da thành loét da khó lành. Khát nước không nhớ uống nước sẽ bị thiếu nước nguy hiểm như người say nắng. Ngoài ra, còn có thể bị táo bón, tiêu chảy, sưng phổi trầy da, có khi gãy xương vì vấp ngã. Tất cả đều là do cái vô ý vô tứ của ngươi bị bệnh lú lẫn. Ngoài ra còn nhiều người bị tiêu tiểu bừa bãi không giữ gìn được.
Khám bệnh đều làm gì?
Tuy rằng chứng lú lẫn thực sự thì không chữa được, nhưng cái lợi của việc đi khám bệnh là tìm ra những bệnh khác trong người, sinh lú lẫn, mà những bệnh khác này thì lại trị được. Những bệnh có thể sinh một số tình trạng giống như lú lẫn, thí dụ như: bệnh bướu cổ thyroid, bệnh nhiễm trùng, chất điện giải xáo trộn, thiếu sinh tố, bị thuốc làm độc, hay là bệnh phiền muộn. Thường thì Bác sĩ sẽ hỏi về các chứng của người bệnh, thuốc men đang dùng, hỏi về gia đình giòng họ, khám tổng quát, chú ý nhiều đến cao máu, và tiểu đường. Sau đó sẽ thử máu và có thể chụp hình cắt lớp (CT) hay là cộng hưởng từ (MRI) để loại trừ trường hợp bướu trong óc. Nếu không phải là những bệnh hay là nguyên do nào sinh lú lẫn trong nhất thời, thì bấy giờ mới coi là bị bệnh lú lẫn thực sự.
Nguyên nhân của bệnh lú lẫn (thực sự)
Phần lớn người già bị bệnh lú lẫn là do bệnh Alzheimer. Có một ít trường hợp Alzheimer có di truyền trong gia đình, nhưng phần đông thì không. Nguyên do tại sao bị Alzheimer, thì cũng chưa biết rõ. Mổ tử thi thì thấy có thoái hóa não, và xét nghiệm kính hiển vi thì thấy có hai thứ mô đặc biệt trong óc, một ở bên trong sợi dây thần kinh, một ở bên ngoài. Tuy vậy cũng đã có trường hợp người minh mẫn bình thường mà cũng có hai thứ đó.
Nguyên nhân thứ nhì, là do bị tai biến mạch máu não (stroke, trúng gió) do cao máu, sinh nhiều đốm nhỏ của óc bị hư, gọi là multi-infarct dementia (infarct là chỉ cái đốm não bị hư)
Người đánh “bốc”, bị đập mạnh vào đầu nhiều, cũng có thể bị bệnh lú.
Bệnh AIDS cũng làm hư óc, và sinh lú được.
Hồi gần đây, báo chí có nói tới bệnh “bò điên” ở bên Anh. Có một bệnh tương tự như vậy, tên là bệnh Creutzfeld-Jacobs là một bệnh nhiễm trùng óc, cũng sinh lú lẫn trước khi chết.
Cuộc đời về chiều
Từ khi thấy hay quên, thấy có những dấu hiệu là lạ trong tính tình, trong cách sinh hoạt, cho tới khi Bác sĩ định bệnh là bị Alzheimer, hay lú, thì độ một hai năm. Khoảng thời gian chừng ba, bốn năm sau đó thì người nhà còn săn sóc được. Đến khi nặng quá, con cháu không cưu mang nổi phải đưa vào nhà dưỡng lão, thì thường kéo dài thêm được vài năm nữa. Thời gian hoàng hôn của cuộc đời này, người bệnh đáng được săn sóc chu đáo với tất cả tình thương, tuy là săn sóc người bị bệnh lú là cả một nhiệm vụ khó khăn và nặng nề.
Bs Vũ Quí Đài, M.D., Ph.D.
Cựu Giáo Sư Khoa Trưởng Y Khoa Đại Học Sàigòn
Nguyên nhân và cách điều trị bệnh lẫn ở người già
“Lú lẫn” hay “mất trí” là một căn bệnh người già phổ biến ở những người cao tuổi, đặc biệt là người trên 65 tuổi. Bệnh lẫn của người già có thể gián tiếp gây ra nguy hiểm cho người bệnh và đôi khi gây nên những tình huống dở khóc dở cười cho người nhà của bệnh nhân. Đến nay khoa học vẫn chưa tìm ra phương pháp chữa dứt điểm căn bệnh này.
Nguyên nhân gây ra bệnh lẫn của người già
Nguyên nhân gây bệnh lẫn của người già
Nguyên nhân chính xác gây ra bệnh lẫn của người già hiện vẫn chưa được giới khoa học tìm ra. Tuy nhiên, có một số quan điểm cho rằng bệnh lẫn của người già bắt nguồn từ việc các tế bào não bị lão hóa, các nơ ron thần kinh mất dần và sự liên kết giữa các tế bào thần kinh trong não bị phá hủy.
Theo các nhà khoa học, tế bào não bắt đầu suy giảm khi con người bước vào độ tuổi 20. Con người càng nhiều tuổi, khả năng hoạt động của não bộ càng kém nên mặc dù có xuất hiện ở những độ tuổi từ 45 đến 60 nhưng nhìn chung, bệnh lẫn ở những người già trên 60 tuổi vẫn là phổ biến hơn cả.
Ngoài ra, một số nghiên cứu cũng cho thấy mối liên hệ giữa chế độ dinh dưỡng và bệnh lẫn. Những người hấp thụ quá nhiều chất đạm beta có tỷ lệ mắc bệnh lẫn khi về già cao hơn những người hấp thụ ít chất này. Bên cạnh đó, việc sử dụng các loại thuốc trong thời gian dài, đặc biệt là nhóm thuốc trợ tim, thuốc điều trị cao huyết áp cũng là một trong những tác nhân gây ra bệnh lẫn của người già.
Bệnh lẫn của người già không được biểu hiện rõ ràng qua từng giai đoạn phát bệnh do đặc điểm giảm dần khả năng nhận thức và khả năng tri giác theo thời gian. Những người bị bệnh lẫn có thể có thời gian phát bệnh từ 7 đến 10 năm, có người lên đến 20 năm và mức độ của bệnh ngày càng trầm trọng. Đây cũng là một trong những nguyên nhân làm cho bệnh lẫn ở người già trở thành căn bệnh gây tốn kém nhất trong số các bệnh thường xảy ra ở độ tuổi cao niên.
Các biểu hiện của bệnh lẫn của người già
Thông thường, bệnh lẫn của người già sẽ được xếp theo các mức độ từ nhẹ, nặng đến rất nặng.
Ở giai đoạn nhẹ, người bệnh có thể có những biểu hiện như đãng trí. Lúc đầu họ sẽ quên việc mình định làm trong một thời gian nhưng sau đó vẫn có khả năng nhớ lại hoặc quên hẳn.
Suy giảm trí nhớ là một trong những biểu hiện bệnh lẫn của người già
Giai đoạn bệnh lẫn của người già nặng, người bệnh bắt đầu có những biểu hiện thông qua hành động như không thể tìm thấy đồ vật do chính mình cất trước đó, quên tên người thân, quên đường về nhà. Tình huống người già đang ăn cơm hoặc vừa ăn cơm xong những lại trách mắng con cái bỏ đói mình là tình huống khá phổ biến ở những gia đình có người bị bệnh lẫn.
Khả năng sử dụng ngôn ngữ của người bệnh trong giai đoạn này bắt đầu suy giảm, người bệnh khó diễn đạt được điều mình muốn nói nên ngại giao tiếp và dần khép kín hơn.
Giai đoạn bệnh lẫn của người già rất nặng, người bệnh gần như mất hoàn toàn khả năng ghi nhớ, khả năng xác định phương hướng…Họ cũng không thể tự đáp ứng các nhu cầu của bản thân mà phải nhờ đến sự giúp đỡ của người khác.
Làm gì khi trong nhà có người già bị bệnh lẫn?
Thấu hiểu và yêu thương là liều thuốc tốt cho người bị bệnh lẫn
Các loại thuốc điều trị đến nay hầu như có hiệu quả rất nhỏ trong việc cải thiện tình trạng bệnh lẫn của người già. Khi mắc bệnh, tâm sinh lý của người bệnh đều thay đổi. Người bệnh sẽ cảm thấy rất bứt rứt khó chịu khi không thể nói được điều mình muốn. Do vậy, tất cả các thành viên trong gia đình đều phải có thái độ thấu hiểu và đồng cảm với người bệnh. Cần tránh quát mắng, to tiếng với người bệnh khi họ làm hỏng việc gì đó. Việc tranh luận với người bị bệnh lẫn của người già cũng nên tránh vì sẽ không mang lại kết quả.
Nếu các bạn muốn hiểu thêm về bệnh lẫn của người già thì có thể đọc trong bài viết “3 món ăn bài thuốc chữa bệnh lẫn ở người già”.
Ba cách hữu hiệu nhất để cải thiện bệnh mất trí nhớ ở người già
Có rất nhiều gia đình có người lớn tuổi bị mất trí nhớ, điều này gây nhiều buồn phiền cho bản thân bệnh nhân và gia đình họ. Thông thường chúng ta thường nghe bác sĩ nói rằng, bệnh mất trí nhớ ở người già là một quy luật tự nhiên của cuộc sống và có rất ít khả năng ngăn ngừa, tuy nhiên thật ra người lớn tuổi có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh nếu họ biết chăm sóc sức khỏe não bộ bằng những phương pháp đơn giản sau:
Ăn uống điều độ có thể làm giảm bệnh mất trí nhớ ở người già
Các nghiên cứu cho thấy một chế độ ăn uống điều độ và hợp lý có thể làm tăng trí nhớ con người. Cũng giống như cơ thể, não cần được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng để vận hành tốt. Vitamin E, D, B12, dầu cá, axit folic… được xem là các chất bổ trợ rất tốt cho hệ thần kinh, làm giảm lượng homocysteine, một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh mất trí nhớ ở người già. Các chất vừa kể trên có thể được tìm thấy nhiều trong rau củ, các loại hạt ngũ cốc và đặc biệt là cá, thậm chí đôi lúc bạn cũng nên dùng một ly rượu vang đỏ hoặc socola đen, cả hai đều có công dụng rất tốt trong việc cải thiện trí nhớ.
Thực phẩm giúp giảm bệnh mất trí nhở ở người già
Tập thể dục đều đặn
Các nhà khoa học cho biết việc tập thể dục thường xuyên có thể làm giảm đến 50% tỉ lệ mắc bệnh mất trí nhớ ở người già. Tuy nhiên việc tập thể dục phải đúng bài bản và đều đặn thì mới có kết quả. Việc tập luyện phải kéo dài trong ít nhất một tháng để trở thành thói quen, mỗi tuần nên tập năm lần, mỗi lần ít nhất ba mươi phút. Các động tác thể dục nên có sự phối hợp giữa các bộ phận, nên tập giữ thăng bằng để tăng độ dẻo dai cho cơ thể, yoga là một lựa chọn rất tốt. Khi các cơ khỏe mạnh sẽ bơm năng lượng lên não giúp hệ thần kinh hoạt động tốt hơn.
Tập thể dục đều đặn giúp giảm bệnh mất trí nhở ở người già
Giấc ngủ sâu là rất quan trọng
Trong tất cả các bộ phận trong cơ thể thì não là bộ phận hoạt động nhiều nhất, chính vì vậy một giấc ngủ điều độ và chất lượng là rất quan trọng trong việc giảm bệnh mất trí nhở ở người già, vì đó là khoảng thời gian duy nhất não được nghỉ ngơi để có thể hoạt động ở công suất tối ưu. Để có được một giấc ngủ ngon, bạn cần ngủ đúng giấc, chẳng hạn như bạn thường ngủ lúc 10h tối hằng ngày thì nên giữ đúng lịch trình đó, đừng thức quá khuya, nên ngủ đủ 8 tiếng một ngày, không ít hơn hoặc nhiều hơn. Vào những lúc nghỉ trưa, chỉ nên chợp mắt tầm 30 phút, nghỉ trưa quá lâu có thể khiến bạn mất ngủ vào tối. Và cuối cùng là hãy dọn dẹp chỗ ngủ của bạn thật tươm tất để bạn có thể cảm thấy thoải mái nhất có thể để chìm sâu vào giấc ngủ.
Giấc ngủ giúp giảm bệnh mất trí nhở ở người già
Trên đây là những cách đơn giản nhất cũng như hữu hiệu nhất để làm giảm bệnh mất trí nhớ ở người già, hãy nhanh chóng tập luyện ngay từ bây giờ để gúp cho cha mẹ và bản thân các bạn không mắc phải căn bệnh này khi chúng ta lớn tuổi.
Các bạn có thể tìm hiểu thêm thông tin trong bài viết: Các phương pháp giúp phòng ngừa bệnh mất trí nhớ ở người già hiệu quả.
Category:
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire