Kính gửi quý anh chị một câu chuyện lịch sử, tuy xưa, nhưng bây giờ trở nên sôi động lại vì giá trị tài nguyên ủa nó và khí hậu trái đất biến chuyển hoàn toàn.
Chuyện gì sẽ xảy ra nếu nơi đây sẽ là nguồn tài nguyên chiến lược mà thế giới cần khai thác.
tt
Mời xem tài liệu trong Youtube về vị trí chiến lược của Arctique.
tt
Kính gửi quý anh chị một câu chuyện lịch sử, tuy xưa, nhưng bây giờ trở nên sôi động lại vì giá trị tài nguyên ủa nó và khí hậu trái đất biến chuyển hoàn toàn.
Chuyện gì sẽ xảy ra nếu nơi đây sẽ là nguồn tài nguyên chiến lược mà thế giới cần khai thác.
ALASKA: VỤ MUA BÁN LÃNH THỔ LẠ LÙNG GIỮA NGA VÀ MỸ
Năm 1867,Nga bán vùng lãnh thổ Alaska cho Mỹ với giá 7,2 triệu USD
vào thời điểm mà nơi đây đã nổi danh với nhiều mỏ vàng và khoáng
sản. Chỉ trong vòng 50 năm sau đó, người Mỹ đã khai thác lại được
từ mảnh đất này số tiền gấp 100 lần. Nhưng vì sao Nga hoàng lại phải
bán đi miền đất giàu có tài nguyên của mình với cái giá rẻ mạt như vậy?
 |
| Vùng đất băng giá Alaska và thỏa thuận mua bán ký giữa Nga - Mỹ năm 1867. |
Alaska là Tiểu bang thứ 49 của Mỹ, song vùng đất lạnh lẽo, giàu tài
nguyên này vốn thuộc về Nga và chỉ "đổi chủ" sau một thương vụ
kỳ lạ cách đây hơn 150 năm.
"Đặc sản" Alaska: Vàng và da rái cá
THƯƠNG VỤ 7,2 TRIỆU USD
Alaska giáp với Canada ở phía Đông, giáp Bắc Băng Dương ở phía
Bắc, với Thái Bình Dương ở phía Tây và phía Nam, đối diện với đất
liền Nga qua eo biển Bering. Alaska có diện tích 1,7 triệu km2 và là
nơi chiếm gần một nửa lượng sông băng trên thế giới.
Người Nga bắt đầu định cư ở Alaska vào năm 1784 nhưng rất hạn chế,
cao điểm cũng chưa đến 1.000 người. Khoảng thế kỷ XIX, lãnh thổ
Alaska của Nga còn là một trung tâm thương mại quốc tế.
Thế kỷ 19, Alaska Nga là một trong những trung tâm thương mại quốc
tế. Tại thủ phủ Novoarkhangelsk (ngày nay là Sitka), các nhà buôn
mua bán nhiều hàng hóa như vải, trà từ Trung Quốc, thậm chí buôn
cả băng tuyết tới miền nam nước Mỹ, vì thời đó chưa có tủ lạnh.
Các nhà máy tàu thuyền được đóng tấp nập, các mỏ khai khoáng cũng
bận rộn. Người ta đã biết đến một số lượng lớn các mỏ vàng trong
vùng và việc bán lại mảnh đất giàu tài nguyên này thực sự là điên rồ.
Các lái buôn Nga tìm đến Alaska để săn tìm ngà moóc (ngày đó đắt
ngang với ngà voi) và da rái cá biển -thứ hàng hóa rất giá trị được thổ
dân Alaska cung cấp. Hoạt động thương mại được xúc tiến bởi Công
ty Nga-Mỹ (RAC), vốn kiểm soát toàn bộ các mỏ khai khoáng ở Alaska
và được hưởng nhiều ưu đãi độc quyền từ chính quyền Hoàng gia Nga.
Hoàng gia không chỉ thu được những khoản thuế khổng lồ từ công ty,
mà còn sở hữu một phần lớn cổ phần của RAC.
Người
nắm quyền hành chính ở Alaska là lái buôn tài năng Alexander Baranov.
Ông cho xây dựng các trường học, nhà máy, dạy người bản
địa trồng khoai tây và rubataga, xây các xưởng tàu, pháo đài cũng như
mở rộng buôn bán rái cá biển. Dưới thời Baranov, RAC làm ăn rất phát đạt, với lợi nhuận tăng trưởng hàng năm hơn 1.000%.
Alaska là vùng đất lạnh lẽo nhưng giàu tài nguyên (Ảnh: Reuters).
Tại thủ phủ của Alaska, Novo-Arkhangelsk (ngày nay là Sitka), giới
thương nhân đã buôn bán vải vóc, trà Trung Quốc và thậm chí đá lạnh.
Ở đây cũng phát triển ngành đóng tàu và có rất nhiều nhà máy, hay các
mỏ khoáng sản, đặc biệt là vàng.
.
Tuy nhiên, sau cuộc chiến tranh Crimea từ năm 1853 -1856, Nga bất
ngờ quyết định bán lại Alaska. Khi đó, Mỹ và Nga là đồng minh, nên
Nga tìm đến Mỹ để thảo luận thương vụ Alaska.
Nga
đã cử một nhóm khảo sát đến Alaska để định giá tài nguyên thiên nhiên ở
đây. Được định giá khoảng 10 triệu USD, song hầu hết các
nhà khảo sát cho rằng Nga không nên bán Alaska, thay vào đó cần
đặt vấn đề cải cách để phát triển.
Bỏ ngoài tai lời khuyên của nhóm khảo sát, Sa hoàng Alexander II ra
lệnh chuyển bản đánh giá đến chính phủ Mỹ. Sau các cuộc thảo luận,
hai bên chốt thương vụ mua bán hòn đảo ở mức 7,2 triệu USD. Các
hoạt động thương thảo bị gián đoạn vài năm do nội chiến ở Mỹ.
Đến ngày 30/3/1867, tại Washington DC, Ngoại trưởng Mỹ khi đó là
William H. Seward và Công sứ Nga là Edouard de Stoeckl đã ký Hiệp
ước bán Alaska cho Mỹ. Theo đó, Nga đồng ý bán vùng đất rộng
xấp xỉ 1,7 triệu km2 cho Mỹ với giá 7,2 triệu USD.
Đến tháng 4/1867, Thượng viện Mỹ phê chuẩn thương vụ và Tổng
thống Mỹ Andrew Johnson ký thông qua chỉ một tháng sau. Nga chính
thức bàn giao Alaska cho Mỹ vào tháng 10/1867.
Việc chuyển giao đất đai diễn ra tại Novoarkhangelsk. Binh sĩ hai bên
đứng thành hàng bên cạnh cột cờ, lá cờ Nga bắt đầu hạ xuống. Sau
đó, người Mỹ bắt đầu tiếp nhận các tòa nhà ở thị trấn, và đặt lại tên
là Sitka.
Vài trăm người Nga không nhận quốc tịch Mỹ đã được di chuyển tới
các tàu buôn để trở về đất liền Nga khoảng một năm sau đó.
Thương vụ chóng vánh đặt dấu chấm hết cho sự hiện diện của Nga
ở Bắc Mỹ, trong khi trao cho Mỹ chìa khóa ở vành đai phía Bắc Thái
Bình Dương. Ngày nay, Alaska là một trong những bang giàu có nhất
của Mỹ với GDP hàng chục tỷ USD nhờ vào nguồn tài nguyên thiên
nhiên dồi dào như dầu mỏ, vàng và cá, cũng như vùng đất hoang sơ
rộng lớn.
Ngoài lợi nhuận khổng lồ từ nguồn tài nguyên thiên nhiên,
vùng đất này còn tạo vành đai bảo vệ Mỹ khỏi sự tấn công của
các nước phương Tây.
Tuy vậy, không phải ngay từ đầu thương vụ này đã nhận được sự ủng
hộ của người Mỹ. Nhiều người đã chế nhạo Ngoại trưởng William H. Seward vì thương vụ mà họ cho là "điên rồ".
Những người chỉ trích Tổng thống Johnson và Ngoại trưởng Seward
vì thương vụ Alaska, gọi vùng lãnh thổ có diện tích gấp đôi Texas này
là "Công viên gấu Bắc Cực của Johnson" hay bằng những thuật ngữ
đầy châm biếm khác. Họ chỉ ra những mất mát Nga đã nếm trải và lập
luận rằng, nếu mua lại Alaska, Mỹ sẽ phải gánh những mất mát đó.
Nhiều người Mỹ cho rằng, đây là thương vụ lãng phí. Thực tế, trong
gần 30 năm đầu sau khi mua lại Alaska, Mỹ gần như không ngó ngàng
đến vùng đất này. Alaska được điều hành thông qua các quy tắc quân
sự, hải quân và tài chính. Năm 1884, Mỹ lập một chính quyền dân sự
ở Alaska, đồng thời ban hành luật khai thác tài nguyên.
Lễ chuyển giao chính thức diễn ra tại thủ phủ Novoarkhangelsk. Binh
sĩ Nga và Mỹ xếp hàng dưới cột cờ, sau đó quốc kỳ Nga bắt đầu được
hạ xuống trong loạt đại bác. Tuy nhiên, một tình huống oái oăm đã xảy
ra khi lá cờ mắc kẹt trên đỉnh cột, khiến một thủy thủ phải trèo lên gỡ
và ném xuống. Lá cờ bay xuống trúng ngay lưỡi lê của hàng binh.
Đó là một điềm gở!
Sau
đó, người Mỹ bắt đầu trưng thu tất cả các tòa nhà trong thành phố
Novoarkhangelsk và đặt lại tên thủ phủ Alaska là Sitka. Hàng trăm
người Nga không chịu nhập quốc tịch Mỹ đã phải rời đi trên các tàu
buôn.
Chỉ một thời gian ngắn sau, vàng bắt đầu chảy ra từ “hộp băng” Alaska, mang lại cho nước Mỹ hàng trăm triệu dollar.
Nga bán Alaska cho Mỹ từ năm 1867 (Bản đồ: Foreign).
VÌ SAO NGA BÁN ALASKA?
Thương vụ Alaska gây không ít tranh cãi bởi sự kỳ lạ của nó. Theo
một số nhận định, Nga quyết định bán Alaska bởi thứ nhất nước này
đã có phần "thấm mệt" sau cuộc chiến tranh Crimea năm 1853-1856
và không mấy hào hứng với việc phòng thủ cho một lãnh thổ hải ngoại
ở
Bắc Mỹ. Thứ hai, Nga lo ngại rằng Anh có thể chiếm giữ Alaska nếu xung
đột xảy ra trong tương lai. Thứ ba, Nga lo Mỹ có thể xâm chiếm Alaska và
Nga sẽ mất "trắng" lãnh thổ hải ngoại này.
Khi đó, không có nhiều người Nga mặn mà với Alaska bởi nó nằm quá
xa đất liền Nga, khiến việc đi lại và liên lạc rất khó khăn, trong khi thời
tiết
vô cùng khắc nghiệt, không thuận lợi cho hoạt động canh tác nông
nghiệp. Ngoài ra, có một thực tế là Alaska rất khó phòng thủ.
Khi
chiến tranh Crimea nổ ra, Anh, Pháp và Thổ Nhĩ Kỳ cùng chống lại Nga,
Moscow phải hứng thiệt hại lớn về người và ngân sách. Trước sức
ép từ lực lượng của quân đồng minh, Nga khó bảo vệ được Alaska vì
các tuyến đường biển ở đó đã bị kiểm soát bởi các tàu của quân đồng minh. Ngay cả những khách hàng tiềm năng đến khai thác vàng cũng
lo sợ Anh sẽ chặn ở Alaska.
Lúc này, kinh tế Nga bắt đầu khủng hoảng, Sa hoàng cần tiền để tái
xây dựng và hiện đại hóa mọi thứ càng nhanh càng tốt.
Căng thẳng giữa Nga và Anh leo thang, trong khi mối quan hệ với Mỹ
đang êm ấm hơn bao giờ hết và cả hai gần như cùng có ý tưởng mua
bán Alaska bởi khi đó Mỹ có tham vọng mở rộng lãnh thổ về phía Bắc Cực.
Vì vậy, Công sứ Nga tại Washington Baron Eduard de Stoeckl đã thay
mặt Sa hoàng mở cuộc hội đàm với Ngoại trưởng Mỹ William Seward.
Trong khi giới chức các bên đang đàm phán, dư luận cả hai nước đều
phản đối vụ mua bán này. "Sao chúng ta lại có thể từ bỏ vùng đất đã
tốn
bao nhiêu công sức và thời gian để phát triển, nơi đây đã có đường dây
liên lạc, một số mỏ vàng đã được tìm thấy?", truyền thông Nga bình luận.
Truyền thông Mỹ cũng đặt ra câu hỏi:
"Tại sao người Mỹ lại cần thùng đá với 50.000 dân Eskimo hoang
dã thường uống dầu cá vào bữa sáng này?".
Với Nga, khi đang phải đối mặt với tình cảnh có nguy cơ mất trắng
Alaska, thì việc chấp thuận bán rẻ Alaska cho đồng minh có vẻ vẫn là
một giải pháp tốt hơn là để rơi vào tay đối thủ địa chính trị như Anh.
Chỉ một thời gian ngắn sau đó, vàng bắt đầu chảy ra từ "thùng đá"
Alaska. Một cuộc chạy đua tìm vàng bắt đầu tại Alaska, mang về cho
Mỹ hàng trăm triệu USD. Ngày nay, 25% dầu lửa và hơn 50% hải
sản của Mỹ đến từ Alaska.
Lễ ký hiệp ước chuyển nhượng vùng lãnh thổ Alaska cho Hoa Kỳ
ngày 30 tháng 3 năm 1867. Từ trái sang: Robert S. Chew, Ngoại
trưởng Mỹ William H. Seward, William Hunter, Mr. Bodisco, Công
sứ Nga de Stoeckl, Charles Sumner, và Fredrick W. Seward
(Ảnh: Alaska Library).
NGƯỜI NGA TIẾC NUỐI?
Những năm gần đây, nhiều người Nga cho rằng tổ tiên của họ đã
sai lầm khi bán Alaska cho Mỹ với giá quá rẻ.
Nhà sử học Nga Nikolay Starikov cho rằng, thỏa thuận Alaska là
nhượng quyền, không phải bán đứt. "Thỏa thuận chỉ nói về việc
chuyển nhượng lãnh thổ cho Mỹ chứ không xác định rõ trong bao
lâu, có nghĩa là không có chuyện cho vĩnh viễn", ông Starikov nói.
Theo ông, Nga cần nhấn mạnh rằng thỏa thuận về chuyển nhượng
Alaska cho Mỹ "đã lỗi thời vì nó được ký kết trong một hoàn cảnh
địa chính trị khác".
Một số nhà nghiên cứu cũng chỉ ra, ngân khố Nga hoàn toàn không
nhận được một đồng nào từ việc chuyển nhượng Alaska bởi con tàu Orkney vận chuyển số vàng đến Nga đã bị chìm ở biển Baltic.
Nhiều ý cho rằng, một ngày nào đó, Nga sẽ "lấy lại" Alaska.
Câu hỏi hay : liệu Nga có "lấy lại" Alaska hay không chắc chắn sẽ
còn gây nhiều tranh cãi trong tương lai..
Minh Phương
Theo New York Times, Business Insider, History, Conversation
14/07/2022
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire