Sài Gòn muôn thủa là xứ của trà đình, tửu quán.
Vì nơi này trời nóng chăng?
Vì nơi này là đầu cho những câu chuyện trước đó và sau đó nữa.
Là nơi mà người ta thường tâm sự bên cạnh tách cà phê nhỏ giọt nóng cả môi, hay ly cà phê sữa đá làm mát chút tình còn đó hay đã đi rồi...
Dạo sau này, người ta còn chế ra uống cà phê nằm. nằm để mà uống cà phê chứ không uống cà phê vội vã nữa.
Có nhiều tầng lớp khác nhau, cho nên cũng có những nơi uống cà phê khác đời, nhưng hôm nay chúng ta quay về với một trong những trang Những Thằng Già Nhớ Mẹ qua bài viết của anh Vũ Thế Thành "Sài Gòn, Cà Phê Và Nhạc Sến."
Caroline Thanh Hương
Posted on 18/02/2015 by vuthethanh
Vũ Thế Thành
“…Tách cà-phê ấm môi,
Mình ngồi ôn lại những phút vui trôi qua mất rồi…”
(Hai mùa mưa)
Mình ngồi ôn lại những phút vui trôi qua mất rồi…”
(Hai mùa mưa)
Thằng bạn ở Thụy Sĩ về chơi VN, trên đường tới Hội An, ghé quán cà phê ven
đường, “Cho ly cà phê đá Sài Gòn đi bà chủ”. Cà phê mang ra, chưa nếm, y đã lắc
đầu, “Không phải. Cà phê là cà phê kiểu Sài Gòn, có biết không?”. “Dạ, dạ…
biết”. Dân miền Trung nhẫn nại. Cái gì cũng biết, trừ những cái không biết. Ly
cà phê khác mang ra. Cũng không phải!
Cà phê nhỏ giọt. Giọt có buồn không? Mờ quá
không thấy giọt, nhưng nỗi buồn thì thấy.
Tôi sống ở cái đất Sài Gòn này gần mãn kiếp, mấy tiếng cà phê Sài Gòn đã
nhạt nhòa từ thưở tám hoánh nào rồi. Nay, nghe một khứa Tây da vàng, biệt xứ 40
năm (xẹt đi xẹt lại VN giỏi lắm là vài ba lần) dõng dạc: “cà phê kiểu Sài
Gòn”. Thấy sốc!
Tôi không nhớ mình đã uống cà phê từ lúc nào. Chắc từ thưở biết bưng bê,
uống vụng cà phê của các bậc bề trên hơi nhiều. Nhưng chỉ thèm cà phê khi thấy
mấy ông khách ở quán cà phê các chú (Tàu) đổ cà phê sữa vào đĩa, chấm bánh
tiêu. Thèm cà phê hay bánh tiêu? Tôi không biết, có thể cả hai.
Nhưng vị đắng cà phê biết nếm từ lúc nào thì tôi biết chắc. Đó là những
tháng ngày của năm 1972, khi bè bạn bỗng chốc xếp bút nghiên ra đi. Thằng về,
thằng đi… luôn. Đóng đô ở quán cà phê nhiều hơn lớp học. Cà phê có đường hay
không đường đều đắng như nhau. Vị đắng quá dư để nhận lời ủy thác, mày đưa thư
này cho em… dùm tao, mà đợi tao đi rồi hãy đưa. Chết thiệt tới nơi rồi, không
ngán, mà lại chết… nhát vì mấy sợi tóc dài. Thua xa bọn trẻ @ thời nay.
Cà phê ngon nhất Sài Gòn, theo cái lưỡi của tôi, ở góc đường số 4 Duy Tân.
Chỉ là quán vỉa hè, không bảng hiệu, tụi tôi gọi là cà phê lá me, mà hình như ở
đó chẳng có cây me nào thì phải. Hồi đó tôi học ở Đại học Khoa Học, mà mấy bà
bên khoa học, nói phải tội, khô khan và nặng vía. Tôi phải vượt qua cà phê Năm
Dưỡng gần trường, đến ngồi đồng ở cà phê lá me, chiều chiều ngắm mấy cô sinh
viên Luật khoa, Văn khoa tha thướt. Trời ơi, nắng Sài Gòn mát rượi chứ không
phải “chợt mát” như thi sĩ Nguyên Sa vã mồ hôi làm bài thơ Áo Lụa đâu.
Quẹo trái chừng vài trăm mét là đường Cường Để, con đường đẹp nhất Sài Gòn,
hai bên đường là những biệt thự lâu đời, chủng viện, tu viện cổ kính với hàng
cây cổ thụ cả trăm tuổi,… Lá đổ muôn chiều là con đường này, chẳng cần đợi tới
mùa thu. Bây giờ nơi đây là nhà cao tầng, khu thương mại, ồn ào náo nhiệt, đi
quờ quạng kẹt xe. Cả trăm cây cổ thụ bị đốn trên con đường vài trăm mét thì
chẳng còn gì để nói thêm nữa. Mất hết…
Cảnh đẹp, người đẹp, cà phê không ngon sao được. Mà cà phê lá me ngon
thiệt, chứ không phải tôi mù quáng cái đẹp nói bừa. Cô chủ quán không biết pha
kiểu gì, pha vớ, chứ không phải pha phin, mà ly cà phê sữa đá 80 đồng ngon
không thể tả. Sau này nếm thử Starbucks, Maxell House, Green Mountain,… cũng
không thể bằng. Sức mạnh của dĩ vãng nặng oằn vai.
Luận về cà phê ngon dở hơi bị khó, mỗi người mỗi goût, chân lý đa dạng.
Nhưng cà phê Sài Gòn chắc là luận được. Từ luận được cho đến luận hết nổi.
Người ta cứ đồn cà phê Sài Gòn độn bắp, độn cau, rượu đế, mắm muối,… toàn là
mấy thứ dân dã. Có lửa, có khói. Lời đồn này đúng. Cà phê Tây cũng đâu phải
nguyên chất, cũng pha thứ này, trộn thứ nọ chút chút. Thích nghi văn hóa mà! Cà
phê Sài Gòn không độn bắp rang làm sao có độ sánh. Xứ nóng, uống cà phê đá mà
lỏng le coi sao được. Cà phê không thêm cau rang làm sao đủ đắng mà ngẫm chuyện
đời. Cà phê đá làm gì có chuyện hương thơm thoang thoảng nếu không tẩm chút
rượu. Rồi cũng phải mắm muối chút đỉnh cho đậm đà… Những thứ lằng nhằng này coi
như là… phụ gia, chứ “chính gia” vẫn phải là cà phê rang sao cho tới tới… Bí
quyết ngon dở là ở chỗ đó.
Rồi theo thời thế, mọi thứ đổi đời. Phụ gia trở thành chính gia, chính gia
thành phụ gia. Đổi đời thêm cú nữa, cà phê biến luôn, chỉ còn đậu nành và hóa
chất. Muốn đắng có ký ninh, hạt mắt rồng, dexamethasone. Muốn sánh có a dao
gelatin. Muốn đen có nước màu caramel. Hương cà phê thì vô vàn nhớ không hết.
Muốn bọt? Đã có lauryl sulfate (tạo bọt xà phòng). Làm gì còn “cà phê kiểu Sài
Gòn” hở thằng bạn Tây da vàng kia, thèm lauryl hay sao mà ngồi đó làu bàu.
Thiệt ra, cà phê Sài Gòn vẫn còn, vẫn có vẻ đẹp của riêng nó – Vẻ đẹp của
ký ức.
Thấy tiếc và nhớ. Nhớ ngẩn người!
Cà phê lề đường làm gì có âm nhạc, chỉ có âm thanh đường phố, tiếng rao
hàng, tiếng còi xe, và cái “mát rượi” riêng tư. Cà phê nghe nhạc phải vào quán
đèn mờ, máy Akai băng cối, những bản tình ca diễm lệ, tiếng hát Lệ Thu, Khánh
Ly,…Bảnh hơn thì nhạc Tây, Il est mort le soleil, Oh Mon amour,…Thời cuộc thì
ca khúc da vàng, đại bác ru đêm, người chết hai lần… Bè bạn về phép (có khi
chúng liều mạng “nhảy dù” cũng không chừng) lại kéo nhau ra quán nhậu. Nhậu đã
rồi tới quán cà phê Chiêu đường Cao Thắng. Ở quán nhậu thì tranh nhau nói, tới
quán cà phê, chẳng thằng nào buồn nói. Cà phê và khói thuốc. Cà phê nhỏ giọt.
Giọt có buồn không? Mờ quá không thấy giọt, nhưng nỗi buồn thì thấy.
Dạo sau này tôi đổ đốn khoái nhạc sến, từ khoái tới mê chỉ là gang tấc.
Giác ngộ tiệm tiến qua nhiều ngõ khác nhau. Một trong những ngõ đó là nhạc kẹo
kéo. Xe kẹo kéo chiều chiều đẩy ngang nhà, mở to những bản nhạc sến một thời.
Chưa hát nhạc sến bao giờ, mà sao trong đầu lại hát theo. Thời gian chưa đủ nghe
hết bản nhạc thì tiếng hát đã xa dần, và cái đầu lại lẩm bẩm hát tiếp, thuộc
lời nhạc sến từ thưở nào chẳng hay. Cù cưa với ký ức kiểu này thì con đường tới
bến giác mê cũng chẳng bao xa.
Một ngõ giác ngộ khác, khi tiếng lòng lời ca bỗng nhiên gặp nhau. Cách nay
7-8 năm gì đó, tôi ra Hà Nội có chuyện, nhân tiện ghé quê ngoại. Mẹ tôi bệnh
nằm một chỗ, hớn hở dặn dò, con về phải ghé người này trước, thăm người nọ sau,
nói mẹ biếu người này cái này, người kia cái kia,… Quê mẹ tôi ở làng Chử Xá,
mảnh đất của Chử Đồng Tử và Tiên Dung. Nửa tiên nửa tục, nên có máu lãng tử,
nhảy cóc qua đời mẹ tôi, tới tôi thành gen trội. Trước hôm đi, bè bạn kéo nhau
ra Hóc Môn nhậu gà hấp hèm. Đất ven đô hồi đó còn hơi vắng, nhưng cũng đã lên
vàng, chẳng vàng 4 số 9, thì cũng 9 số 4, hơi hớm văn minh đô thị đã len tới.
Dàn nhạc lưu động, cũng bass treble ra trò, đến trước quán vừa bán kẹo, vừa
mượn nhạc đệm karaoke chơi nhạc sống. Ca sĩ toàn mấy em pê đê, ở đâu mà ra
nhiều thế! Bản Sương trắng miền quê ngoại nghe nhiều rồi, hôm đó thấy phê. “Một mai con về quê
ngoại xưa, để mẹ nhắn lời thăm….” Trời ơi, giọng
mấy em pê đê mà ẻo thì tận cùng sến… rện. Càng nghe càng thấm.
Đất Sài Gòn tìm đâu ra cà phê nhạc sến. Dù cà phê ở những quán deluxe không
quá tệ như cà phê đậu nành, nhưng chắc chắn không phải là “cà phê Sài Gòn”. Cà
phê gì mà đen thui đặc sệt, chỉ là một thứ cà phê bá đạo có bản quyền. Nhạc thì
ầm ầm DJ uốn éo, khổ cho cái đầu già cổ lỗ sĩ. Cũng có quán chơi nhạc trữ tình,
nhạc của một thời, nhưng nhìn cách bài trí của quán, tôi đã cảm thấy kiểu “một
thời” đó là cái mà mình muốn quên. Như lúc này, tôi không còn muốn nghe ca khúc
da vàng nữa. Nghe mà ngượng, thì nghe làm gì? Trên đời đâu có gì hoàn hảo, chỉ
có thể chọn giữa cái xấu hoặc cái ít xấu hơn. Không chọn lựa chẳng khác nào
gián tiếp chọn cái xấu hơn.
Vài năm trở lại đây, mỗi lần từ Đà Lạt về Sài Gòn, tôi vẫn hay ghé xe cà
phê đường Nguyễn Minh Chiếu, chỉ là cà phê vỉa hè trong hẻm. Ly cà phê đá 6.000
đồng, mấy năm rồi giá không đổi, giá đậu nành chưa lên, thì cà phê đâu cần lên
giá. Đằng nào cũng chẳng tìm đâu ra hương vị cà phê Sài Gòn xưa, thì cà phê ở
đâu cũng thế thôi.
Tôi vào quán cà phê vỉa hè đó chỉ để nghe nhạc sến, chẳng phải đến từ dàn
Onkyo loa Bose, mà từ cái máy cassette nhỏ xíu rù rì trong hẻm. Ngồi cả giờ
đồng hồ, đến khi rời quán mà ly cà phê vẫn còn quá nửa, đá tan loãng hết rồi.
Dĩ vãng vay mượn cà phê, để cái vẻ bụi bặm của quán, và nhạc sến đưa tôi về ký
ức. Tiếng đại bác không còn ru đêm nữa, nó dội ngược vào lòng. Nhiều bản nhạc
từ hồi xửa hồi xưa, giờ nghe lại, rồi lẩm nhẩm hát theo mà chạnh lòng,
Thấy tiếc và nhớ. Nhớ ngẩn người!
Vũ Thế Thành
ooooo
oooo
