Nhớ Tháp Nước Saigon Xưa.
Có hồ Con Rùa ta
Ngày nay tháp đã già
Chắc đà hơn trăm tuổi
Lộc nước được không à?
Saigon thành phố xa
Người xưa giờ đâu nhỉ?
Ai ra đường thấy tội
Mặt nạ, nhìn không ra.
Vẽ đẹp áo dài ta
Bước ai đi chầm chậm
Saigon xưa náo nức
Đêm về đông người qua.
Thời gian hỡi thời gian
Mi cứ luôn lướt tới
Gửi lại ta không gian
Của ngày xưa tháng cũ.
Để khi ta mộng mị
Để ta còn Việt Nam.
Trong chiêm bao ngắn ngủi
Một thời cờ màu vàng.
Thanh Hương
Uống nước nhớ nguồn, hình ảnh lịch sử của 140 năm về trước còn lưu lại tại Saigon.
Lịch sử Hồ Con Rùa
Hồ
Con Rùa, tên chính thức là Công trường Quốc tế, là tên gọi dân gian của
một vòng xoay giao thông có đài phun nước, nối ba đường: Võ Văn Tần,
Phạm Ngọc Thạch và Trần Cao Vân, nằm quận 1, thành phố Hồ Chí Minh. Khu
vực Hồ Con Rùa hiện nay là một trong những khu vực hoạt động ẩm thực gần
như từ sáng đến đêm, với rất nhiều nhà hàng và các quán bar xung quanh
Lịch sử
Nguyên
thủy ban đầu, tại vị trí Hồ Con Rùa hiện nay, vào năm 1790 là vị trí
cổng thành Khảm Khuyết của thành Bát Quái (còn gọi là thành Quy) (xem
thêm tại Sài Gòn - Gia Định và những điều chưa biết ). Về sau Minh Mạng đổi tên Hồ Con Rùa thành
cửa Vọng Khuyết. Tuy nhiên, sau cuộc nổi loạn của Lê Văn Khôi
(1833-1835) thì vào năm 1837, Minh Mạng đã cho phá thành Bát Quái và xây
dựng một ngôi thành nhỏ hơn mang tên là thành Phụng. Vị trị cửa Khảm
Khuyết trở thành một điểm ở ngoài thành và nối thẳng con đường ngoài mặt
tây thành xuống bến sông.
Vị
Trí Hồ Con Rùa xưa là Tháp Nước, sau khi người Pháp chiếm được thành
Gia Định (là tên chính thức của thành Phụng), họ đã cho san phẳng ngôi
thành này vào ngày 8 tháng 3 năm 1859 . Sau khi chiếm được 3 tỉnh miền
Đông Nam Kỳ, người Pháp bắt đầu xây dựng thành phố vào năm 1862. Dựa
trên những còn đường có sẵn dọc ngang trong thành Quy cũ, người Pháp đã
quy họach khu hành chính của mình. Vị trí Hồ Con Rùa hiện nay nằm ngay
vị trí cuối con đường dẫn ra bến sông được đánh số 16. Trên con đường
này, dinh Thống đốc đầu tiên được xây dựng vào năm 1863. Năm 1864, Nha
Giám đốc Nội vụ (Direction de I’ Intérieur - người dân đương thời gọi là
“Dinh Thượng thơ”), được xây dựng ở phía đối diện dinh Thống đốc. Vào
ngày 1 tháng 2 năm 1865, Thống đốc Nam Kỳ, Phó đô đốc Hải quân Pháp
Pierre-Paul de la Grandière (1807-1876) đã đặt tên con đường số 16 là
đường Catinat.
Vào
năm 1878, một tháp nước được xây tại vị trí Hồ Con Rùa ngay nay để phục
vụ nhu cầu cung cấp nước uống cho cư dân trong vùng. Từ ngày 24 tháng 2
năm 1897, đoạn đường từ phía sau nhà thờ Đức Bà đến tháp nước đổi tên
thành đường Blancsubé. Đến năm 1921 thì tháp nước bị phá bỏ do không còn
đủ sức đáp ứng nhu cầu cung cấp nước nữa và con đường được mở rộng nối
dài đến đường Mayer (nay là đường Võ Thị Sáu) và khúc cuối này có tên là
đường Garcerie. Từ đó vị trí này trở thành giao lộ như ngày nay, với
tên gọi là Công trường Maréchal Joffre (cắt giao lộ là đường Testard -
nay là đường Võ Văn Tần - và đường Larclauze - nay là đường Trần Cao
Vân).
Chân
Tháp đài Chiến sĩ đệ nhất thế chiến Tại vị trí này, người Pháp đã cho
xây dựng một tượng đài ba binh sĩ Pháp bằng đồng với hồ nước nhỏ, để
đánh dấu cuộc xâm chiếm và biểu tượng của việc người Pháp làm chủ Đông
Dương. Do đó, người địa phương ở đây thường gọi nó là công trường ba
hình. Các tượng đài này tồn tại đến năm 1956 thì bị phá bỏ, chỉ còn lại
hồ nước nhỏ. Giao lộ cũng được đổi tên thành Công trường Chiến sĩ. Thời
điểm xây dựng Hồ Con Rùa chưa được xác định chính xác. Một số tài liệu
cho là nó được xây dựng vào năm 1965, vài tài liệu khác thì cho là 1967.
Từ
1970 đến 1974, Hồ Con Rùa thực sự được trùng tu và chỉnh trang trong đó
gồm việc dựng thêm và điều chỉnh 5 cột bê tông cao có dạng năm bàn tay
xòe ra đón đỡ giống như các cánh hoa đón đỡ một nhụy hoa. Công trình mới
này còn bao gồm một vòng xoay giao thông với đường kính khoảng gần 100
mét, được trang trí bởi cây xanh và hồ phun nước hình bát giác lớn với 4
đường đi bộ xoắn ốc đồng hướng đến khu vực trung tâm là đài tưởng niệm
và hình tượng con rùa bằng hợp kim có đỡ trên lưng bia đá lớn với các
dòng chữ ghi công những người đã hy sinh cho chế độ Việt Nam Cộng Hoà.
Do đó mới có tên gọi dân gian là Hồ Con Rùa.
Sau
khi xây dựng xong thì ban đầu khu giao lộ này được đặt tên là Công
trường Chiến sĩ Tự do, đến năm 1972 thì đổi tên thành Công trường Quốc
tế. Tuy nhiên, vào đầu năm 1976, tấm bia và con rùa bị phá hủy trong một
vụ nổ, nhưng người dân vẫn quen gọi là Hồ Con Rùa, thay cho tên gọi
chính thức.
Huyền thoại Hồ Con Rùa
Theo
các giai thoại truyền miệng, thì vào năm 1967, khi tướng Nguyễn Văn
Thiệu lên làm tổng thống Việt Nam Cộng Hòa, đã mời một thầy phong thủy
người Hoa nổi tiếng đến coi thế đất tại dinh Độc Lập. Người thầy phong
thủy này khen vị trí của dinh là vị trí của long mạch, trấn yểm vị trí
của đầu rồng.
Con
rồng này đầu tại dinh Độc Lập và đuôi nằm tại vị trí Công trường Chiến
sĩ, tuy phát hưng vượng, nhưng do đuôi rồng hay vùng vẫy nên sự nghiệp
không bền. Vì vậy cần phải cúng yểm bùa bằng cách đúc một con rùa lớn để
trấn đuôi rồng không vùng vẫy nữa thì mới giữ được ngôi vị tổng thống
lâu dài. Theo một số người thì kiến trúc tháp cao giống như hình một
thanh gươm (hoặc cây đinh/kim), đóng xuống hồ nước để giữ chặt đuôi
rồng. Một số người khác thì lại cho rằng kiến trúc tháp lại giống hình
đuôi rồng vươn cao, nhưng có con rùa đè chặt ở phần đầu ngọn. Số khác
thì lại cho là nhìn từ trên cao xuống thì toàn thể kiến trúc trông giống
như một con rùa.
Do đó dinh Độc lập còn có tên gọi là Phủ Đầu Rồng ( xem thêm tại: Lịch sử Dinh Độc Lập )
Vụ án Hồ Con Rùa
Cũng
xuất phát từ quan niệm phong thủy trên, vào năm 1978, một nhóm người
phản đối chính quyền Việt Nam thống nhất, cũng mê tín dị đoan, đặt bom
phá hủy với mục đích giải thoát cho đuôi rồng để nó phá chính quyền mới.
Tuy nhiên, đã bị lực lượng an ninh Việt Nam bắt giữ và ngăn chặn trong
vụ án mang tên "Vụ án Hồ con Rùa".
Sưu Tầm